Op vrijdag 27 januari 2023 loop ik tijdens de persvoorstelling een rondje doorheen Danai Anesiadou’s tentoonstelling D POSSESSIONS. Een knalrood tapijt met daarop een zorgvuldig opgestelde compositie van objecten. Ze staan wat verstild in de ruimte, er lijkt een mystieke energie omheen te hangen, die ik lang niet meer zo lijfelijk voelde. Sommige objecten lijken te ademen, of te leven, alsof ze vanonder lagen stof vandaan zijn gehaald en als een soort van hedendaagse iconen impressionant staan te wezen. Ik lees het ook als een typische Danai-geste naar de overgeobjectiveerde en materialistische kunstmarkt. Bij het buitengaan scheur ik een pagina van de zaaltekst af, de openingsparagraaf leest als volgt:
Brussel, 10 januari 2023. De deadline voor deze tekst is over 17 dagen en ik schrijf in New Roman Times tijdens Mercurius retrograde. Na die datum zullen sommige dingen afgestorven zijn, maar ik zal opnieuw gereïncarneerd zijn, zoals ik al vele malen deed voor een ‘Opening Night’. Er was tijd genoeg en ik heb talloze denkbeeldige gesprekken met jullie gevoerd. Toch kan ik niet gewoon één enkel voorwoord omarmen om te verhelderen wat je net aanschouwd hebt of zal aanschouwen. Eerder cyclisch dan lineair van aard en zonder bepaalde volgorde of dramaturgie, bied ik jullie enkel een begin en nooit een einde ter begeleiding en vermaak.
Danai, de Danaïden, de vijftig dochters van koning Danaos van Libië. Tegen hun wil uitgehuwelijkt (behalve eentje) en daarom hun echtgenoten vermoordend. Als straf moeten ze in de onderwereld voor eeuwig een bodemloos vat vullen, altijd opnieuw en opnieuw.
Danai, de diaspora-Griek. Geboren in Duitsland, dochter van een diaspora-vader. Haar voorouders komen uit Klein-Azië, de Pontus, in het zuiden van de Zwarte Zee. Ze spraken het oudste Grieks, Pontisch. In Thessaloniki opgegroeid tot haar achtste en dan naar het West-Vlaamse Roeselare verhuisd. Ze voelt er zich niet thuis, en de paar cinema’s die het stadje rijk is, worden haar tweede thuis. Ze houdt er een obsessie met film aan over. Collages van filmposters figureren als rode draad doorheen haar werk, en doorheen de jaren verzamelt ze zo’n twintig kubieke meter aan setmaterialen en props.
Danai, de fonetische vertaling van een onwetende klerk. Een naam die nooit de volle lading dekt. Een naam die door vibratie realiteit creëert. Dan maar Danaë.
Danaë als zachter en authentieker.
Danaë, de moeder van Perseus. Bevrucht door Zeus, die in de gedaante van een goudenregen door het tralievenster de toren waarin ze gevangenzit binnendringt. Omgeven door goud en in de renaissance uitgebeeld als een vrouw die op een bed lag en waar altijd geld naartoe stroomde.
Danai en het sweatshirt. In 2004 ruilt ze met een goeie vriend, kunstenaar Anne de Vries, haar Bernhard Willhelm-pull met daarop de Amerikaanse vlag upside down geprint. In de plaats krijgt ze Annes blauwe sweatshirt van de kringwinkel, met aan de voorkant de letters DIANE in onuitwisbare inkt geschreven. Op de achterkant de gedrukte letters ‘Principles Before Personalities’. Ze heeft het shirt twintig jaar lang gedragen, en is er pas heel recent achter gekomen wat die zin betekende. Ze zegt zich lange tijd te veel op het idee van ‘personality’ gefocust te hebben, iemand worden in de kunstwereld bijvoorbeeld. Maar dat het haar niet ver had gebracht. Nu gaat het met name over ‘principles’. ‘Het was een heel bewuste keuze om de helft van het werk van D POSSESSIONS fysiek te maken, en de andere helft intentie te laten zijn. De helft van m’n werk is een scenario. Wat wil ik zeggen? Waarom ben ik opnieuw de kunstwereld binnengestapt? Niets mag random zijn. Ik heb over alles nagedacht. Ik weet inmiddels heel goed wat mijn principes zijn. En voor mezelf heb ik wat vragen beantwoord. Ik heb tools, en ik heb ze aangepast en ik ben heel blij met het resultaat.’
Het is 1998 en Danai heeft haar afstudeerjury theaterkostuum bij het KASK in Gent. ‘Ik was geïnteresseerd in the spectacle, the performance, het creëren van situaties met mensen. Eigenlijk de modeshows van vandaag. Maar ik wist niet wat performance was.’
Ze durfde niet direct met kunst te beginnen ‘omdat het zo holy was. Kunst als een streven naar het sublieme, zoals bij Griekse orthodoxe iconen. Kunst als iets dat je transformeert’. Beeldend kunstenaar genoemd te worden is voor haar bijna heiligschennis, maar desondanks duikt ze begin 2000 vol overgave in de Brusselse kunstscene.
Een ontmoeting met performer Alexandra Brachzetsis markeert een nieuw begin. Brachzetsis vraagt Danai om in haar voorstelling Show Dance te performen. ‘Ik maakte mijn eigen dansje. De eerste keer dacht ik: OMG, dit is hoe performers zich voelen! Terwijl ik voor het publiek stond dacht ik: Het is zo easy, het is iets wat ik in mij heb, het is zo natuurlijk.’ Performance sloopte de muur tussen de white cube en de black box, en Danai, die altijd al plakte, knipte en drapeerde, belandt via een wildcard op DasArts, de masteropleiding performance in Amsterdam.
De start van iets wat het begin van een kunstcarrière zou kunnen zijn. Danai’s eindwerk bij DasArts wordt getoond tijdens de achtste Berlin Biennale, ze krijgt onderdak bij de Brusselse galerie Elisa Platteau, heeft een trits aan shows met als hoogtepunt de tentoonstelling DAMNESIA VU. Zum Besten der Griechen bij Kunsthalle Basel. Uit het persbericht: ‘With Damnesia Vu — a play on Anesiadou’s last name and the words déjà vu, amnesia, and damnation — the artist moves beyond the crux of a personal quest for identity and love to address the auspicious, ironic game of life itself, a game that ultimately leaves one guessing as to who one really is.’
De show was een mini politieke awakening. Het is de tijd van Occupy Wall Street, en de crisis van 2008 is nog niet lang geleden. De Griek in Danai voelt zich aangesproken, ze ziet de problematieken van de kunstmarkt regelrecht op zich afkomen. Het markeert het begin van een lange zoektocht naar een kunst die transformeert, die — bij gebrek aan een beter woord — van de wereld een betere plek maakt. Danai als moderne alchemist die de wereld purgeert van idioterieën als ‘Operation Paperclip’, ‘Consciousness Abduction’, ‘Saturn Death Club’, ‘False Flags’, ‘BRICS Development Bank’, ‘Humiliation Rituals’, ‘Soul Harvesting’, ‘Transgenic Parasites’, ‘Black Goo’, ‘Geo Engineering Weather’, ‘Flexner Report’, ‘Sign of Osiris risen’, ‘Sign of Eye of Horus’, ‘Cy op’... Het lijstje is lang en kan gegoogeld worden.
In 2015 nodigt WIELS Danai uit voor de groepstentoonstelling Atopolis, een samenwerking met Mons 2015 Culturele Hoofdstad van Europa. De tentoonstelling flirt met fenomenen van circulatie, diaspora en culturele dislocatie. ‘In een bevlieging besloot ik al mijn bezittingen, my possessions, in te pakken in vacuüm getrokken IKEA-tassen en ze voor de duur van de tentoonstelling te exposeren. Het leek zo vanzelfsprekend, ik was van plan om die zomer naar Athene te verhuizen.’ 2015 is het jaar van de Syrische migrantencrisis, mensen met plastic boodschappentassen, vuilniszakken, lijkzakken, thermische folie. 2015 is het hoogtepunt van de Griekse ‘Banks over People’-crisis. 2015 blijkt ook het jaar van Danai’s persoonlijke crisis te zijn. ‘Ik probeerde alles achter te laten en naar Athene te verhuizen voor een beter leven. Ik pakte al mijn bezittingen in en zoog de lucht eruit. Ik exposeerde de vacuümsculpturen in een staat van schijndood, slapende schoonheden op doorreis, ruimtereizigers uit films van Ridley Scott in slaapcapsules wachtend om naar een andere bestemming te worden vervoerd. Farao’s in sarcofagen op weg naar het hiernamaals?’
Danai noemt de zakken comateuze dingen, die na de tentoonstelling in Athene een nieuwe thuis vinden. Ze pakt bijna alles uit en leeft met bruikbare objecten die een tijdje kunst waren en nu tot hun oorspronkelijke staat zijn teruggebracht. Ze houdt sommige sculpturen intact, die gaan als kunstobject van show naar show. ‘Wat ze diep vanbinnen inhielden, was ik vergeten. Ik moest ze in leven houden door te voorkomen dat lucht naar binnen sijpelde. De zuurstof moest worden weggezogen zoals men water geeft aan planten. Een mooi maar zorgelijk idee want de lucht bleef de sculpturen aantasten.’ Ze heeft er maar twee verkocht. ‘Was dat omdat ik bang was dat ze zouden leeglopen en de koper en dus ook mij zorgen zouden baren, of was het omdat ik ze gewoon niet kon loslaten?’
En dat voor iemand die beweert niet geïnteresseerd te zijn in materie. ‘Ik haat materie. Ik wou zelfs geen lichaam hebben. Mijn eerste herinnering is dat ik als driejarig kind op ons balkon naar de horizon kijk om vijf uur ’s ochtends. Er was een onmiddellijke connectie. Ik voelde me een soort van wolk.’
Ze probeert al jarenlang te ‘ontspullen’, een soort van soft exorcisme. Om zichzelf te begrijpen, en ‘the world at large’. Een lifehack van haar eigen psyche, en een parallel circuit van meesters, goeroes, ‘engelen’ die haar meeslepen in psychedelica, marathonmeditatie, kundalini, tarot and whatnot. Ze noemt het zelf the New (C)Age, waar ze zich met veel moeite uit wist te bevrijden.
Maar de parallelle universums blijven lonken. ‘Noem me een ghostbuster, een sjamaan, een exorcist in opleiding, waar het om gaat is dat ik me niet focus op het bestuderen van rituelen, bepaalde culturen of iconografieën. Ik wil leren hoe ik mensen kan helpen te dealen met trauma en demonen.’
In dit parallelle universum komt ze Wilhelm Reich tegen, de beste leerling van Freud. In de jaren 1930 ontwikkelt hij de orgone theorie, waarbij hij claimt dat er een etherische bio-energetische levenskracht bestaat, die onze omgeving animeert — een soort van ‘orgastische’ levensenergie. Zijn idee was niet uitzonderlijk — de meeste oude culturen geloofden in een onzichtbare levensenergie die de materiële wereld bezielde — Chi, Prana, Ether, Mana, Odic Force en onder vele andere namen over de hele planeet.
Reichs beroemde orgonieten (die we allemaal wel kennen uit het commercieel-occulte circuit, de piramidevormige ‘helende’ kristallen) worden een referentie voor D POSSESSIONS. ChatGPT schrijft (sorry, ik kon het niet laten): ‘Orgonieten zijn kleine apparaten die zijn ontworpen om de energie in een ruimte te reguleren en te harmoniseren. Ze bestaan uit een combinatie van organische en anorganische materialen, zoals hars, metalen en kristallen. Het idee achter orgonieten is gebaseerd op de theorie dat negatieve energieën, zoals elektromagnetische straling, kunnen worden omgezet in positieve energieën door de combinatie van deze materialen.’
Als een hedendaagse alchemist stelt Danai haar eigen brouwsel samen: epoxyhars, metaalsplinters, kwartskristallen, persoonlijke bezittingen en blind vertrouwen. Ze giet het goedje in zelfgemaakte mallen, afgietsels van haar twintig vierkante meter verzameling filmprops. Veel lichaamsvormen, maar ook schelpen, een fries (Nike adjusting her sandal), kroonlijsten, pilaren, rustieke tegels, zandzakken, allerlei soorten zuilen, rocailles en decoratieve panelen. Wat een feest.
Als ik ‘s avonds vanaf de tram naar WIELS loop voor de publieksopening, straalt er dieprood licht vanop de tweede verdieping naar buiten. Opnieuw kom ik de tentoonstelling binnen, deze keer lopen er verschillende groepjes mensen door de show, paraderen er Afghaanse windhonden tussen de werken, het rode licht weerspiegelt het tapijt en op de achtergrond weerklinkt zo nu en dan een korte snippet van een bekende popsong — Shine Bright Like A Diamond.
Ik word er zo blij van. De orgonieten werken echt! Ik zie ook alleen maar blije gezichten, een blij terugzien van veel bekende gezichten. In de inkom dansen blije mensen op de blije tunes van een blije dj. De feelgoodfactor is groot, en ik hoor de hele tijd gelijkaardige opmerkingen: ‘Danai did it again.’