In onze reeks bijdragen rond het Centrum voor Kunstarchieven Vlaanderen (CKV), gevestigd in het M HKA in Antwerpen, richten we deze keer onze aandacht op de archivering van het werk van kunstenaar Mark Verstockt, die in 2014 overleed, en dat van weduwe Io Van Oostveldt. We spraken met Io, dochter Katie Verstockt en manager Evi Bert van het CKV.
Mark Verstockt (1930-2014) studeerde aan de Antwerpse Academie. Zijn tekeningen, schilderijen, collages en sculpturen worden gerekend tot het (post)constructivisme, maar zelf hield hij niet van die categorisering. 'Het is de structuur die telt', zei hij ooit. Een fragment uit een traktaat van hem: 'Ik heb me nooit kunnen verzoenen met enige artistieke beperking. Ik wilde mijn vrije recherches en keuzes laten evolueren volgens eigen visie en inzicht, ook de eventuele invloeden, wel binnen de beperkingen die ik mezelf oplegde of die ik van buiten uit accepteerde. De structuur was steeds belangrijker dan de ondergeschikte, eenvoudige, formele geometrie.'
Verstockt schreef ook enkele belangrijke teksten en boeken: in 1971 publiceerde hij This is not a book, een pop-upboek met geometrische vormen en een levensgrote poster. Het was vooral een boek dat de kijker anders wilde laten 'kijken', door hem kleine opdrachten te laten uitvoeren die tot een mini-kunstwerk leidden, een tekst in spiegel- of brailleschrift te ontcijferen, zich te laten verwonderen, door gezichtsbedrog bijvoorbeeld.
Als theoreticus maakte hij in 1982 naam met De Genesis van de vorm, van chaos tot geometrie, een diepgaande studie over de drie oervormen: cirkel, vierkant en driehoek. Het boek werd een succes. Verstockt maakte ook gigantische sculpturen, zoals Het Signaal, dat aan de ingang van een winkelcentrum in Sint-Niklaas stond. Het werk verdween spoorloos in 2004, wellicht eindigde het als oud ijzer. De maquette is nu te zien in het M HKA.
Mark Verstockt leerde zijn vrouw Io Van Oostveldt (1928) kennen aan de Antwerpse Academie. Ze huwden in 1953 en kregen drie kinderen. Io maakte in de jaren 1970 kleding en designsculpturen en evolueerde later naar de beeldende kunsten.
Marc Ruyters: Bevindt het overblijvende werk van Mark Verstockt zich op één plek, of op vele locaties?
Io Van Oostveldt: Op vele plekken. Diverse kunsthandelaars en galeriehouders met wie Mark werkte, hebben nog werk van hem. Het archief, waar het CKV mee bezig is, bevindt zich vooral in ons huis (een prachtig appartement aan de Leopold De Waelplaats, MR). Er is nog veel werk aan.
Het atelier/appartement ligt inderdaad bezaaid met documenten, papieren, boeken, maquettes, tekeningen, sculpturen en wat dies meer zij van de kunstenaar, alsof hij nog maar net weg is. Een deel is door het CKV gearchiveerd. Door de corona-ellende is het archiveren in situ op een lager pitje komen te staan.
IVO: Af en toe komen mensen van het CKV een deel ophalen, om verder te verwerken. Dat brengen ze dan terug in zuurvrije dozen, geordend in kaften en zo. Maar het is wel de intentie dat ik dat hier bij mij houd.
Evi Bert, manager van CKV: Eind 2018 werd CKV uitgenodigd door Io Verstockt-Van Oostveldt en dochter Katie Verstockt. Samen met heel wat vragen omtrent de zorg voor de artistieke nalatenschap vertelden ze vol overtuiging en enthousiasme over het werk en de kunstenaarspraktijk van Mark Verstockt. Er was een nood omtrent de duurzame bewaring bij Io en Katie voor het archief en de nalatenschap. Wij ondersteunen in de ordening en structurering en helpen bij het vinden van een juiste bestemming. Studenten en geïnteresseerden kunnen via CKV informatie opvragen of onder begeleiding het archief raadplegen. CKV digitaliseert daarvoor ook het archief, omdat niet duidelijk is wat de toekomst brengt. Door het digitaliseren voorzien we een raadpleegbaar archief en zet CKV in op digitale dienstverlening.
MR: Mark Verstockt schreef heel veel. Notities, beelden, foto's, de uitnodigingen voor tentoonstellingen, bewaarde hij die niet? Zijn bekende boek Genesis van de Vorm, daar moeten toch notities van bestaan? Had hij een groot archief?
IVO: Wat is een archief? Dat is door Mark nooit geordend en gepland geweest. Het bestaat nog allemaal, maar er is veel werk aan. Tien jaar geleden had hij een mooie overzichtstentoonstelling in Verbeke Foundation in Kemzeke, en dat was prachtig. Geert Verbeke heeft ook enkele grote sculpturen van Mark op zijn domein staan. Geert was erg betrokken bij het werk van Mark. Na diens laatste tentoonstelling heeft hij de werken een veilig onderkomen gegeven. Ze zijn netjes opgelijst met foto's en gegevens, een van de weinige ordeningen in het oeuvre van mijn man zijn precies door Geert Verbeke gedaan.
Dochter Katie, die onder meer naam maakte als dansjournalist, vervoegt het gesprek.
MR: Hoe ontstond de samenwerking met CKV?
Katie Verstockt: De vraag is er op initiatief van Tijs Visser gekomen, een kenner van Zero – hij is oprichter van de Zero Foundation – en het constructivisme. Het is een positieve samenwerking, het CKV heeft alles nu mooi overgenomen.
EB: We kregen van in het begin toestemming om het gedigitaliseerde materiaal publiek te maken. Dat is een voorwaarde voor CKV geweest.
MR: Maar als het CKV inventariseert en digitaliseert, kan een onderzoeker toch ook bij hen gaan werken?
KV: Natuurlijk, dat is de bedoeling: dat zij een centrum worden met alle informatie voorhanden. Het is hoe dan ook een arbeidsintensieve opdracht, zo liet archivaris Jan Stuyck me weten. Ruim 1200 stukken waaronder tekeningen, notities, foto's, knipsels en schetsboeken zijn al beschreven en gedigitaliseerd, maar er is nog veel werk te doen. Ze sporen ons aan om samen op zoek te gaan naar studenten die onderzoek willen doen rond mijn vader, om langs die weg sneller een overzicht van zijn oeuvre samen te brengen.
EB: Hiervoor heeft CKV al contact opgenomen met UGent. Eigenlijk treedt CKV eerder op als facilitator/katalysator.
MR: Mark was een van de leidende figuren van het constructivisme.
IVO: Hij hoorde dat niet graag. Maar hij staat in alle boeken over het constructivisme. Hoe komt dat? Stijlen komen en gaan, in golven van creativiteit. Hij schreef veel, ik weet niet waarom, ik zie het ook bij mijn dochter Katie.
KV: Ja, mijn vader schreef veel, vooral reflecties over kunst, niet echt over zijn eigen kunst. Die nood om verbaal denkpatronen neer te pennen heeft mijn moeder zelf trouwens ook. Hele schriften vol. Teksten naast schetsen. Soms is het moeilijk schetsen van haar en van mijn vader te onderscheiden.
Maar mijn vader heeft in Antwerpen zelf nooit echt erkenning gekregen. Er staat bijvoorbeeld geen werk van hem in het Middelheimmuseum. Hij had er nochtans een aangeboden. Mark was daar erg door geschokt, hij trok zich toen deels terug in de Ardennen. Het werk dat hij Middelheim aanbood werd uiteindelijk geschonken aan de Universiteit Antwerpen, het staat nu in een universiteitsgebouw aan de Sint-Jacobsmarkt.
En over dat constructivisme: vanaf de jaren 60 was er zeker een ideologisch en materieel verwantschap met het minimalisme. Experimenten met nieuwe materialen (o.a. polyester en plexiglas), repetitiviteit, geometrie, multipels, video... Verwante geesten waren in die periode Sol LeWitt, Rafael Soto, Carl Andre, Donald Judd, Frank Stella, Bruce Nauman, Jan Schoonhoven, Ad Dekkers, Ewerdt Hilgemann...
MR: Is er al een Stichting Mark Verstockt in opbouw?
KV: Ik zou dat prachtig vinden. Ik heb daar educatief en artistiek heel wat over te vertellen. Maar tot nog toe vinden we niet de juiste mensen om daaraan mee te werken.