“Voor sommige beslissingen is er nooit een juist moment, toch voelen wij ons genoodzaakt om eind dit jaar de deuren van de galerie te sluiten. De laatste jaren hebben enkele gezondheidsproblemen ervoor gezorgd dat de stress en druk teveel geworden zijn.”
Dat delen Frank Demaegd en zijn partner Eliane Breynaert mee in een perscommuniqué, om de sluiting van hun Zeno X Gallery eind dit jaar aan te kondigen.
Onverwacht is het niet helemaal, de geruchten gingen al een tijdje de ronde. 42 jaar terug ging de galerie open op het Antwerpse Zuid, Frank Demaegd trok eerst de kaart van architecturale en installatiekunst, met namen als Rem Koolhaas, John Körmeling, Anne-Mie Van Kerckhoven en Patrick Van Caeckenbergh. Later kwamen de schilders er bij, met kleppers als Raoul De Keyser, Luc Tuymans, Marlene Dumas en Michaël Borremans, en werd Zeno X een internationaal zeer gerespecteerde galerie. De verhuizing naar een industrieel pand in Borgerhout in 2013 zou die internationalisering in een stroomversnelling brengen. Ook atypische kunstenaars kregen een plek: fotografen Dirk Braeckman en Anton Corbijn, Philip Metten, Jack Whitten. Frank Demaegd koos ook voor jongere en minder gekende kunstenaars, zoals Bart Stolle en Jan De Maesschalck. Voor een aantal van deze mensen is de nakende sluiting van de galerie geen goed nieuws, de bekendere namen hebben elders al onderdak, onder meer bij David Zwirner in New York en bijhuizen. Maar het laat zich raden dat de meeste Zeno X-artiesten snel een nieuwe galerie zullen vinden.
Eén van de geruchten is dat het financieel minder goed gaat. De krant De Standaard meldde dat de omzet in 2022 met 43 procent gedaald is, van 19 miljoen naar 11 miljoen euro. Maar dat is eigen aan galeries: het ene jaar hebben ze toptentoonstellingen (Tuymans, Dumas, Borremans), het andere jaar niet. Dat scheelt. In een ranking van het dagblad De Tijd stond de galerie in 2018 op de vierde plek qua grootste galeries van België, met een omzet van 12,4 miljoen euro. Niet veel meer dus dan in 2022. En daarna was er corona.
Dat Michaël Borremana de galerie verliet was zeker een zware klap, maar dat maak je als galeriehouder wel meer mee. Frank Demaegd en Eliane stonden er om bekend om met hun kunstenaars een sterke, persoonlijke relatie op te bouwen en ze nationaal en internationaal te begeleiden.
Het sluiten van Zeno X is een serieuze aderlating voor het Antwerpse en bij uitbreiding Belgische galeriewezen. Maar de opvolging staat klaar: Sofie Van de Velde, Plus One, Keteleer, Tim Van Laere, Base Alpha en anderen bouwen verder.
Tot eind 2023 zal Zeno X inzetten om het lopende programma van de galerie af te werken en de overgang voor iedereen zo goed mogelijk te verzekeren. De eerstvolgende expo is van Jack Whitten, van 20 september tot 28 oktober.
