Ken ik fotografen die productiever zijn dan Daido Moriyama? Wellicht niet. Hoe de 82-jarige, wat schuchtere avant-gardekunstenaar van de Japanse fotografie beelden en fotoboeken blijft maken, het is ongezien! “Menig fotograaf denkt te veel na. Je leert het vak door het te doen.”
Als de maatregelen in Frankrijk het toelaten opent eind mei een groots opgezette tentoonstelling Daido Moriyama - Shōmei Tōmatsu: Tokyo in Maison Européenne de la Photographie (MEP) in Parijs. Directeur van het MEP, curator en Japanofiel, Simon Baker, droomde al lang van een tentoonstelling met aandacht voor het oeuvre van Moriyama. Samen met Juliet Bingham cureerde hij reeds William Klein + Daido Moriyama dat in 2012-2013 te zien was in Tate Modern. Een nieuwsgierigheid naar zijn keuze uit Moriyama’s beeldenvloed, de combinatie met werk van Tōmatsu - een van Moriyama’s partners in crime in Tokyo - en de podcast op de website van MEP doen me alvast uitkijken om nog eens rond te dwalen in deze gigantische fotografietempel.
Dezer dagen hoeven we voor het werk van Moriyama weliswaar niet zo ver te lopen. Tot 29 mei rolt galeriehouder Dries Roelens - voor de tweede keer inmiddels - de rode loper uit voor deze sterkhouder binnen de Japanse fotografie. Een eerste solotentoonstelling van Moriyama in zijn galerie Stieglitz 19 focuste op zijn korrelige, in grijzen rijk geschakeerde straatfotografie. Deze tweede solo werpt een licht op een ander omnipresent onderdeel van Moriyama’s oeuvre, namelijk zijn - eveneens gritty en grijzige - beelden van glossy lippen en sensuele vrouwenheupen. Met een kleine camera bracht hij ze onrechtstreeks in beeld, door zijn lens op billboards te richten, verweerde krantenpagina’s of reflecties in treinramen.
In 1961 verhuisde Daido Moriyama naar Tokyo, het toenmalige centrum van de fotografie in Japan. “Tokyo Bar, de titel van de tentoonstelling, is een verwijzing naar een van de drie piepkleine bars die Moriyama bezit in Golden Gai, een netwerk van smalle steegjes met meer dan 200 barretjes, gelegen in Shinjuku, een wijk in Tokyo met een unieke sfeer,” zegt Roelens, “Moriyama woont er al 25 jaar in een bescheiden studio, omringd door z’n negatieven en boeken. De voorbije tien jaar verlaat hij Japan nog maar sporadisch, bijvoorbeeld om de Hasselblad Award in ontvangst te nemen in Stockholm in 2019.”
Maar even terug naar het onderwerp van de tentoonstelling: lippen en dijen. Daido Moriyama is er duidelijk gek op. Reeds in zijn beginjaren als fotograaf midden jaren zestig, maar ook nu nog als krasse tachtiger. Moriyama hitst op met visuele prikkels. “Weinig fotografen kennen zo’n continuïteit in hun werk. Zijn oeuvre is zo divers en tegelijk zo uniform. Als leek kan je zonder extra info niet achterhalen of een print is gemaakt in 2015 of in 1965,” aldus Roelens. Bij het betreden van de galerie tref ik een muurvullende print van het interieur van Tokyo Bar met een duizelingwekkende hoeveelheid identieke foto’s van lippen die zich tot in het oneindige lijken te herhalen. Ik zie ook de close-ups van vrouwendijen gevangen in netkousen en wild gekadreerde opnames van glanzende, volle lippen. “Erotic photography straddles the line between art and tawdry, a line that is very easy to cross. Yet erotic works of Dido Moriyama remain on the enigmatic side of obscenity,” Platvloers zou ik de beelden ook niet noemen, al lees ik onder het kronkelende lijnen- en vormenspel een beeldvorming van de vrouw als lustobject, geïdealiseerd door een mannelijke blik. Enige waakzaamheid lijkt me niet overbodig.
Waaraan deze tentoonstelling me vooral herinnert is hoezeer Moriyama aan de basis lag van de transformatie van fotografie tot een vrijgevochten medium. Lippen en dijen - althans een normatieve weergave ervan - behoren tot onze beeldcultuur. Taboedoorbrekend is het allang niet meer.