Facebook-baas Mark Zuckerberg is wereldwijd bezig met het promoten van het begrip ‘metaverse’: we komen in een web.03-versie terecht, in een wereld waarin echte en virtuele tijd met elkaar verweefd geraken. Dat is wat de Belgische kunstenaar David Claerbout (1969) in zijn video-, animatie- en tekenwerk al jarenlang doet: een wereld creëren waarin het verleden, heden en toekomst door elkaar gehusseld worden, waarin realiteit meer en meer overwoekerd wordt door virtualiteit, waarin onze vanzelfsprekende, achteloze manier van kijken naar de wereld voortdurend in vraag gesteld wordt.
Eén voorbeeld uit zijn rijke oeuvre illustreert dat helemaal, Travel (1996-2013), een werk dat ik zag op de Biënnale in Moskou in 2013: we duiken met de camera in een bos, dat gestaag een oerwoud wordt, met stromende beken, fladderende vlinders en vogels en monumentale kathedralen van boomstammen, wat uiteindelijk, na een zoom-out, een bosschage blijkt, in een pastoraal landschap.
In de galerie van Micheline Szwajcer in Antwerpen toont David Claerbout nu Aircraft (F.A.L.) (2015-2021), een werk dat weer helemaal draait rond ‘interim time’ of ‘in-between time’, waarbij het verleden de toekomst inhaalt. Of zoals een recensent in De Morgen (18-11) schreef: Claerbout laat de tijd, soms tot in het extreme, stremmen.
Aircraft (F.A.L.), een 25 minuten durende video, toont op het eerste gezicht een vliegtuig in een loods, in zwart-wit. Maar snel duiken bevreemdende elementen op: het vliegtuig is een model van de jaren zestig of zeventig, en staat niet op wielen. De camera maakt een pan-beweging van 360 graden rond het tuig, dat er tegelijk oudmodisch en fashionable uitziet. De loods zelf is, samen met twee personen die rond het vliegtuig lopen (bewakers, technici?) in real time gefilmd, maar het toestel zelf is geheel virtueel getekend. Een titanenwerk met de meest geavanceerde digitale technieken. David Claerbout werkt graag met pans en zoom-outs en -ins, in dit werk zit een gelijkaardige camerabeweging als in zijn werk Olympia (2016-), waarin het Olympia-stadion in Berlijn gedurende duizend jaar in een rondtrekkende beweging gefilmd wordt, en je de jaargetijden ziet passeren. Dat werk is overigens ook te zien in De Pont in Tilburg, waar ook ander video-werk van Claerbout te bekijken valt, tot 28 november.
Een tweede werk is Mantova Pigeon (2021) dat in zijn spontaniteit het tegengestelde is van het geëlaboreerde aircraft-werk: Claerbout filmde een duif die op een balkon zit op een plein in Mantua, terwijl je beneden het geroezemoes van de flanerende stadsbewoners denkt te horen. Niemand kijkt naar de duif, behalve de kunstenaar, af en toe hoor je een roekoekoe.
Van Aircraft (F.A.L.) zijn in de galerie ook drie getekende versies te zien, die niet digitaal gemaakt werden, maar handmatig meet aquarel, scan en tekening. Telkens weer slaagt Claerbout er in om, met een kleine verschuiving in zijn mindset, nieuw werk te creëren dat voortbouwt op zijn vroeger werk, maar tegelijk een nieuw inzicht geeft op het ervaren van een ‘tussentijd’.
