Wie dezer dagen op een avondlijk uur door de Pourbusstraat op het Antwerpse Zuid wandelt, schrikt zich een hoedje. Is de prostitutie in deze wijk weer terug? Achter een van de grote vitrines aan huisnummer 3-5 prijkt een Thai Massage-salon, gekleurd in dat rood-erotische licht, zo eigen aan een ‘plek van plezier’. Maar dat pand wordt gebezigd door Galerie Keteleer, en als je de galerie binnenstapt wordt het meteen duidelijk: dit is een installatie van Guillaume Bijl (1946, Antwerpen). In de grote galerieruimtes neemt hij elke muur en elk hoekje in, met grote en kleine installaties, tekeningen, boeken en dies meer.
Guillaume Bijl gebruikt verschillende ‘praktijken’ om tot zijn installaties te komen: zo onder meer de Transformatie-Installaties, de Situatie-Installaties, de Sorry-Installaties en de Composities. Elk hebben ze hun eigen insteek, maar dat uitleggen zou ons hier te ver leiden en het verschil is vaak ook niet zo duidelijk. We stellen het liever zo: Guillaume Bijl verdraait de werkelijkheid lichtjes door ze ongemeen scherp te stellen. Hij doet dat met een mengeling van absurdisme, ironie en relativering. En zo bekijken we de banale wereld met andere ogen.
Fantastische werken van hem zijn onder meer Autorijschool Z uit 1979 (zijn eerste echte installatie), Four American Painters, een nep-tentoonstelling maar net echt, die ik ooit zag in wat voorheen Witte de With in Rotterdam was, zijn Roman Street in het Antwerpse Middelheimmuseum, zijn Wax Museum in Kassel 1992 (met onder meer een wassen beeld van Jan Hoet) en nog veel meer. Bijl toont nu bij Keteleer oud en nieuw werk; het is wellicht een van zijn uitgebreidste presentaties in Antwerpen, na de grote tentoonstelling in het M HKA in 1996.
Na het verrassende Thai Massage aan de straatkant prijkt voorbij de toegangsdeur nog een iconisch werk: Stoel van Maria Callas is een werk dat hij exact dertig jaar terug op dezelfde plek in hetzelfde gebouw toonde, toen de kunstenaarsorganisatie NICC nog in dit gebouw gevestigd was. Verder zie je een hele reeks Sorry’s, onder meer Hotel Mama, waarbij bij het nieuwere werk opvalt dat Bijl nu anders werkt: waar hij vroeger Sorry’s maakte rond telkens één thema (een prijzenkast met bekers bijvoorbeeld), brengt hij nu uiteenlopende elementen samen in één installatie, zoals een Sorry met een bewegende mini-sculptuur van een fotograaf, een haan met een ei en een slapend figuurtje. Het herkenningsdefect en het aha-gevoel bij deze werken is minder groot dan bij oudere versies, maar ze intrigeren door het raadselachtige karakter: de kijker kan nu zijn/haar eigen verhaal bedenken.
En zo is deze expo weer een wandelend af te lopen Wunderkammer, met de transformatie-Installatie Liturgische Objecten, die hij in 2019 toonde in de Abdij van Leuven, als een van de vele blikvangers: een winkeltje waar kruisbeelden en heiligenbeelden te koop lijken te worden aangeboden. In de galerie is ook veel ouder werk te zien, nog voor hij met zijn Installaties begon: de Treatments of voorstellen op papier waar hij in de jaren zeventig een aantal maatschappelijke problemen, zoals kerk, staat, de positie van de arbeider of de businessman uitwerkte in scenario-vorm.
Het enige wat ontbreekt zijn de grote, felgekleurde beelden die hij sinds enkele jaren maakt, zoals Groetend Admiraalkoppel, dat prijkt op een van de buitenetages van het MAS in Antwerpen, of de Feestelijke Beelden op het Europaplein in Amsterdam. Maar werk van Bijl bekijken levert altijd hetzelfde effect op: monkelend, instemmend, verrast, maar met enige gezonde frictie. Bijl zorgt voor obscure avontuurtjes.
