In 2005 werd de Zuid-Afrikaanse fotograaf Pieter Hugo wereldberoemd met een reeks foto’s van ‘The Hyena Man’: een zwarte man uit Nigeria had een gemuilkorfde hyena aan de leiband en paradeerde ermee door zijn gemeenschap. De foto’s straalden agressie, fascinatie en rauwheid uit.
Het kan haast niet anders dan dat deze foto’s ook een impact had op kunstenaar Tom Liekens voor zijn nieuwe reeks werken, nu te zien in de Antwerpse galerie De |Zwarte Panter, getiteld ‘Dog Years’. Liekens liet zich naar eigen zeggen inspireren door het paneel ‘De Pelgrims’, van het beroemde Lam Gods-schilderij van de gebroeders van Eyck. Daarop staat Sint-Christoffel afgebeeld, een stuk groter dan de andere pelgrims. Hij was de patroonheilige van de reizigers, maar volgens een oude legende was hij afkomstig uit het land van de hondkoppigen en werd hij vaak voorgesteld met een hondenkop. Dat doet Tom Liekens nu ook, in een hele reeks werken in zwartwit, bestaande uit collages van houtsnedes, gravures en structuurafdrukken van takken en planten. Veel van die werken tonen een pelgrim met hondenkop, vergezeld van een hond, meestal een Duitse Scheper. Het is onmiskenbaar een etappe in het werk van Tom Liekens, getekend door de corona-crisis: de pelgrims dragen militair ogende uniformen, de honden zijn er om te waarschuwen en af te straffen: wie de corona-regels overtreedt zal het geweten hebben.
Zowat de helft van de werken in de galerie draait rond het ‘Dog Years’-thema, maar er zijn ook enkele andere zwartwit-werken te zien rond imkers, die even pessimistisch ogen: de bijen staan onder ecologische druk en sterven massaal, de imkers proberen het tij te keren. In een filmpje dat in de bovenste zaal van de winkelruimte te zien is zie je hoe Liekens zich overgeeft aan de techniek van houtsnedes en grafiek: hij had het een beetje gehad met schilderen, maar laat er toch nog enkele oudere sporen van zien. Onder meer het gigantische schilderij ‘Fisherman’s Friend’, waarin stoere mannen pronken met de onwaarschijnlijke vangsten die ze uit de zee haalden. Hij toont ook werken rond het thema ‘Wunderkammer’: Liekens verzamelt zelf alle mogelijke menselijke en dierlijke trofeeën, wat zijn vader ook al deed. En er zijn de geschilderde en bijgekleurde etsen van vanitas-, circus-, jacht- en andere taferelen, waarin hij een compleet kunstmatige fauna en flora opvoert, alsof hij wil zeggen: dit bestaat niet (meer), of: dit heeft nooit echt bestaan. Dat lijkt ook de conclusie van een ‘Zelfportret met Coelacanth’, waarin hij een levend fossiel draagt, dat enkel nog in de Indische Oceaan terug te vinden is. Zoals een Belgische visser met een snoek zou prijken, gevangen in Demer, Dijle of Nete.
‘Dog Years’, Liekens’ zevende tentoonstelling in de galerie, is duidelijk een eenmalig thema, getekend door de gebeurtenissen die ons nu overkomen. Maar Tom Liekens is een dermate gedreven, maatschappelijk bewogen en origineel kunstenaar, dat ik nu al naar zijn volgende reeks uitkijk.
