De tentoonstelling Dulle Griet: rebellie - provocatie - wanhoop - feminisme die door LLS Paleis werd opgezet, vindt plaats op drie verschillende locaties in Antwerpen: de ruimte in de Paleisstraat, het Maagdenhuis en het Antwerp Art Pavilion. De tentoonstelling refereert aan het gelijknamige paneel van Pieter Bruegel de Oude, geschilderd in 1563 en sinds begin dit jaar terug thuis in het Museum Mayer van den Bergh na een tweejarige restauratie en een omweg via het Kunsthistorisches Museum in Wenen. De centrale vraagstelling is – zoals ook de ondertitel en de introtekst in het bijgaande boekje meegeven – de ambigue positie en beeltenis van de vrouw. Het afgebeelde hoofdpersonage in Bruegels schilderij is vandaag immers nog steeds voer voor discussie: is het een stereotiep spotbeeld van een bazige vrouw of vertolkt zij een dappere antiheld?
LLS Paleis protesteert naar eigen zeggen met een houding van rebellie en moed. “Het zijn noodzakelijke kwaliteiten voor iedereen die iets wil veranderen,” aldus Stella Lohaus die de krachten bundelde met kunstenaars Kasper De Vos, Kati Heck, Laure Prouvost, Pipilotti Rist, Tracey Rose, Anne-Mie Van Kerckhoven en Erik van Lieshout in een dialoog tussen bestaande werken en nieuwe producties. Voor de ruimtelijke invulling engageerde ze Sietske Van Aerde die vanuit haar achtergrond in kostuumontwerp en theaterdecors enkele ruimtelijke ingrepen deed, geïnspireerd op de kleuren en motieven in Bruegels schilderij. Karl Philips leverde robuuste banken en sokkels.
Vastgeroeste vooroordelen omzeild
De ‘wanhoop’ uit de ondertitel is niet louter van toepassing op de mimiek van de befaamde Griet maar ook op de vaststelling dat vandaag, 450 jaar na Bruegel, het beeld van de vrouw binnen onze westerse, fallische cultuur nog steeds problematisch is. Van brave moeder aan de haard tot hysterische zottin of een object van lust: de Dulle Griet knokt zich een weg doorheen vastgeroeste, vaak verborgen vooroordelen en de stugge ongelijkheden tussen de seksen, en tracht die in deze tentoonstelling op suggestieve dan wel rumoerige wijze te omzeilen en ontkrachten.
In het obscure bacchanaal Bruegel Girls (2017) kronkelen de mysterieuze personages uit het universum van Laure Prouvost voor de camera in een vernuftig spel van woord en beeld. Het chaotische tafereel slorpt de kijker op die zichzelf verliest in de zoete chaos die de vrouw is. De protagonisten in de films en het fotografisch werk van Tracey Rose zijn dan weer karikaturen die zich politiek activistisch profileren ten aanzien van een verziekt systeem, zoals in Die Wit Man (2005) dat geïnstalleerd werd op de binnenkoer van het Maagdenhuis – een voormalig ‘scole voor schamele meyskens’. De titel van het werk laat zich zowel in het Engels als in het Afrikaans lezen: er vindt een overlapping plaats van raciale, postkoloniale en feministische kwesties.
Met een ouder maar nog steeds bijzonder intrigerend videowerk als (Entlastungen) Pipilottis Fehler (1988) toont Pipilotti Rist zich een meester van de bevreemding. Ze creëert een vluchtroute door haar audiovisuele medium ten aanzien van onze blik te beproeven, en brengt hierbij het vrouwelijke lichaam onder de aandacht.
Van Anne-Mie Van Kerckhoven, vaandeldrager bij uitstek, zijn een groot aantal krachtige werken te zien uit de jaren 80 die een dialoog aangaan met de architecturale context en het werk van de andere kunstenaars, en zodoende een web spannen over de drie locaties heen. Van Kerckhoven tracht de Vlaamse preutsheid te doorbreken door erotische en lichamelijke symbolen te combineren en te laten versmelten met alledaagse beeltenissen in media als video en collage.
Beeldenstormer Erik van Lieshout keert de traditionele rollen dan weer binnenstebuiten: in zijn tragikomische film Mary-Achi (2002/2006) transformeert hij zichzelf tot een vrouwelijke mariachi die haar zangkunsten tracht aan te bieden in de straten van Mexico-City.
Een absurde noot wordt geleverd door de jongste telg in het gezelschap, Kasper De Vos. In de loop van de tentoonstelling produceert hij vijf buitenproportionele eieren in de keuken van LLS Paleis die na afwerking naar het Antwerp Art Pavilion worden overgebracht en er geïnstalleerd worden in een reusachtige eierdoos. Het ei vormt natuurlijk een knipoog naar het alomtegenwoordige symbool in Bruegels oeuvre maar is net zo goed het vrouwelijke oerteken van vruchtbaarheid. Het imposante doek Selbstverständlich (Die Übernahme) van Kati Heck dat vlakbij in het paviljoen werd opgesteld, toont een tafereel waarin een groep vrouwen – allen personages uit de intieme kring van de kunstenaar – volwaardig protagonist zijn. Ze smeden plannen, interageren, kijken ons vol vertrouwen aan.
Dulle Griet is zonder twijfel voer voor verdere reflectie en discussie, een noodzakelijk debat dat een off-space als LLS Paleis met beperkte middelen maar torenhoog engagement uitdraagt. De positie en de beeltenis van de vrouw vandaag staan terecht nog steeds ter discussie, en we moeten de kunstenaar dankbaar zijn ons deze thema’s herhaaldelijk te serveren. Maar laat ons in de kunst niet vertrekken vanuit de premisse van de seksen. Een kunstwerk draagt bepaalde kwaliteiten omwille van andere redenen dan het geslacht van de maker. Ook dat bewijst deze tentoonstelling.