Van donderdag 13 tot zaterdag 15 februari vindt in Campo Victoria en Kunsthal Gent het festival Enter Through The Void, Exit Through The Gift Shop plaats. De bezieler: Laurens Mariën (1990), die onder de naam Nein optreedt als kunstenaar-curator. Een gesprek over (liever niet) in hokjes denken, het huidige kunstenlandschap en over tentoonstellen als kunstvorm.
Campo Victoria in Gent wordt omgetoverd tot een resort: wellness center, beauty spa met jacuzzi’s en cinema. De titel komt van twee films: enerzijds Enter The Void van Gaspar Noé, anderzijds Exit Through The Gift Shop, over Banksy. “Eerst stap je een leegte binnen, en buitengaan doe je uiteraard langs de winkel, zoals dat overal gaat. Beide zijn in dit geval artistieke installaties. Het festival gebeurt daartussen.”
Ontmoetingsplek
De geboekte artiesten zijn relatief jong, en niet in één categorie te vatten. “Ik hou niet zo van hokjes denken,” zegt Mariën. “Dat zie je in mijn eigen praktijk: ik ben actief als kunstenaar, curator, organisator, muzikant en performer. Ik kan van alles wat, maar ben nergens in gespecialiseerd. De verschillende werelden waarin ik werk komen samen en verrijken elkaar.”
In Kunsthal Gent slaat hij twee vliegen in één klap: “Overdag zie je een visuele installatie met tenten, door verschillende kunstenaars gemaakt, sommige specifiek voor dit project. ’s Avonds verandert de hal in de leefruimte van de deelnemende buitenlandse artiesten van Enter Through The Void, Exit Through The Gift Shop. Als slaapplaats zijn de tenten heel eenvoudig, maar het gaat me vooral om het samenbrengen van de kunstenaars: hopelijk hebben ze boeiende gesprekken en smeden ze banden.”
Een tentoonstelling als installatie, performance en ontmoetingsplek: zo pakt Mariën het graag aan. Als afstudeerproject voor KASK creëerde hij in 2016 een tentoonstelling op een schaatsbaan. “We hadden maar een halfuur tijd om op te bouwen. Sommige kunstenaars moesten hun werken aanpassen zodat ze niet beschadigd geraakten door het ijs.” Hij pusht hiermee het begrip tentoonstelling, maar ook de notie van autonome kunst – want wat is hier het kunstwerk? Hoe staan de werken van anderen in relatie tot deze installatie van Mariën zelf? “Wat ik doe, vormt geen bedreiging voor visuele kunstenaars, noch voor het curatorschap. Integendeel: in mijn geval versterken beide rollen elkaar. Met mijn werk wil ik de praktijken van andere kunstenaars faciliteren.”
Nood aan een Kunsthal
De ruimte voor experiment en ontwikkeling die hij vindt in de Kunsthal Gent (sinds 2018 een nieuwe ruimte voor hedendaagse kunst), is volgens Mariën een cruciaal gebrek van die andere grote speler in Gent: S.M.A.K.: “Er is een jong en dynamisch kunstenveld in Gent, met veel solidaire spelers. Daar lijkt S.M.A.K. buiten te vallen. Er zou meer plaats mogen zijn voor jonge makers en organisaties.”
“S.M.A.K. beantwoordt niet aan wat ik van een museum verwacht,” gaat Mariën verder. “Begrijp me niet verkeerd: er worden sterke tentoonstellingen en projecten georganiseerd. Ik vind er echter weinig ruimte voor vernieuwing, experiment en dialoog. De aandacht lijkt voornamelijk te gaan naar conservatie en de bouw van een collectie op internationaal niveau. Dat is een van de rollen van een museum. Maar in mijn ogen moet een museum ook een beeld geven van wat leeft in de kunstwereld, vooral in zo’n kleine stad als Gent. Internationale groei is belangrijk, maar een dergelijke instelling mag ook verankerd zijn in de eigen stad.”
Prangende vragen
Artiesten van twaalf nationaliteiten nemen deel aan Enter Through The Void, Exit Through The Gift Shop. De meerderheid onder hen zijn vrouwen. Er is de Future Feminism Thursday, er is een Man Circle, aan de hand van de Circle of Sustainability van de VN wordt de ecologische voetafdruk van het festival in de gaten gehouden, en drie dagen lang is er in CAMPO een ‘reisleider’ aanwezig bij wie het publiek terechtkan voor vragen of klachten. Mariën en co-curator Adriënne van der Werf begrijpen het belang van een aantal prangende thema’s in onze huidige samenleving. “Ik probeer steeds bewuster om te gaan met diversiteit, ecologie en andere urgenties,” zegt hij. “We moeten collectief groeien in een correcte representatie van de samenleving. Ik wilde de affiche laten drukken in de zes meest gesproken talen in Gent, onder meer Pools, Spaans, Turks en Engels. Dit is echter niet toegestaan door de Vlaamse overheid. Als mensen zich niet vertegenwoordigd voelen door het evenement, zullen ze niet komen kijken. Dan blijft niet alleen het programma, maar ook het publiek onvoldoende divers.”
Uiteraard werpt zich tijdens ons gesprek de onvermijdelijke vraag op: wat moet de kunstwereld, nu de nieuwe Vlaamse regering fors in het cultuurbudget snoeit? “Ik werk ontzettend graag als freelancer,” zegt Mariën. “Maar dat heeft voor- en nadelen: ik ben steeds met verschillende projecten tegelijk bezig, en leef vaak in onzekerheid. Elke kunstenaar heeft nood aan focus: de kans om zich met zijn volle aandacht op één project te richten. Daar dienen die beurzen en projectsubsidies voor, en net daarin wordt gesnoeid.” Voor Enter Through The Void, Exit Through The Gift Shop ontving hij steun van de Vlaamse Overheid, maar ook van de Stad Gent en van de Nederlandse Ambassade.
Eigenlijk was het jaar 2020 voor Mariën al volzet. Door de huidige ontwikkelingen vallen meerdere projecten waarschijnlijk weg: “Nu lig ik weer wakker over hoe ik die financiële gaten zal moeten opvullen. De harde realiteit is dat ik geen verkoopbaar werk maak. Ik ben bedenker van ideeën. Ik heb op dit moment zo’n tien ideeën – voor voorstellingen, expo’s en beeldend werk – maar die ik moet uitwerken vooraleer ik ze kan ‘verkopen’. Ook dat kost energie en geld.”
Protest
“Ik zie nogal wat ruimte voor verandering in plaatsen zoals S.M.A.K. Zou het dan beter zijn om de instelling van binnenuit te verbeteren, door er te werken?” vraagt Mariën zich af. “Curator zijn in een museum is een luxepositie: je hebt al een framework waarbinnen je je ideeën kan uitvoeren, en je kan op langere termijn een visie ontwikkelen.” Toch biedt hij liever alternatieven in andere kunstruimtes aan. “Ik zou alles wat ik nu doe niet zo snel opgeven voor één baan – ook niet voor financiële zekerheid.”
En dat is volgens hem dan weer heel dubbel. “Dat is net het probleem: het is belangrijk dat kunstenaars en anderen uit de culturele sector momenteel op straat komen tegen het beleid, en voor subsidies. Maar de ironie is: subsidies of niet, een kunstenaar zal zijn werk toch maken. Dat kun je niet tegenhouden. Misschien zou iedereen die iets artistiek doet – van toneelmaker tot grafisch vormgever – collectief moeten staken. Of misschien is kunst maken nu net de grootste vorm van protest.”