In Haus Lange
De twee Mies van der Rohe gebouwen, Haus Lange en Haus Esters, bieden tot eind augustus ruimte aan twee totaal uiteenlopende tentoonstellingen. Beiden, de ene al meer dan de andere, leggen een middellijke link naar de bouwmeester. Het Deens kunstenaarskoppel Elmgreen & Dragset grijpt niet voor een eerste maal in op ideeën van ‘huislijkheid’ en ‘woonplaats’. Op de Biënnale van Venetië 2009 richtten de twee reeds de typische architectuur van het Deense paviljoen en dat van de Noorse Landen in als een verblijf voor ‘The Collectors’. In 2013 stelden ze in het Victoria en Albert Museum een appartement op voor de fictieve gedesillusioneerde architect Norbert Swann.
Verwarring is troef bij aankomst aan Haus Lange aangezien een makelaarsuithangbord meldt dat het gebouw is verkocht. Een zoveelste bewijs van de wijze waarop cultureel patrimonium moet buigen voor de macht van geld en de vastgoedmarkt. Of heeft de organisatie Kunstmuseen Krefeld geld nodig om een tekort te delven? Verderop in de straat staat nog een ander pand te koop met eenzelfde boodschap. Een nog niet volledig uitgeladen Jaguar laat door zijn nummerplaat, plaatsing van het stuur en een anti-Brexit sticker al snel vermoeden dat de nieuwe eigenaars uit Groot-Brittannië komen. Op deze wijze zetten Elmgreen & Dragset hun creatief spel tussen fictie en realiteit op en geven het gebouw, dat sinds 1955 in functie van de hedendaagse kunst staat, haar originele bestemming als woonst terug.
Mies van der Rohes gebouw is een typisch product van een idealistische en progressief denken dat beantwoordt aan het utopisch wereldbeeld van het modernisme. De toekomstvisie van de modernistische architectuur beoogde nieuwe, vooruitstrevende – maar zoals het later bleek breekbare – levensmodellen. Uiteindelijk mondde hun goedbedoelde ideologie uit in een illusie. Net als de Brexit een kentering teweeg bracht aan de droom van de Europese gedachte. Elmgreen & Dragset hebben een Duitse familie Brexit-vluchtelingen hun intrek laten nemen in het voormalig huis van zijdefabrikant en kunstverzamelaar Hermann Lange. Met deze terugkeer versmelten ze op een scherpzinnige wijze verleden en heden.
Al snel wordt het duidelijk dat er hierbij iets misliep: je komt niet meteen in een gezellig familienest terecht. Met oude en nieuwe werken bouwen beide kunstenaars een fantastisch, licht luguber, script op. Spiegelingen en breuken komen regelmatig terug in hun contemplatie over alledaagsheid en de ondoorgrondelijke draaikolk van familiale structuren. Hun installatie kan men zien als een plaats van misdrijf die de toeschouwer, via objecten en voorwerpen, sporen en aanwijzingen aanreikt – deze krijgt zo de ruimte om een eigen interpretatie en verhaal te maken. Het bronzen dienstmeisje ‘Irina’ (2007) staat roerloos te kijken naar de in twee gebroken ‘Table for Bergman’ (2009) terwijl een als Engels schooljonkie verkleed kind zich angstig in de schoorsteenmouw verbergt, dit laatste samen goed voor ‘High Expectations’ (2011/2017).
En zo gaan Elmgreem & Dragset door in hun hyperrealistische, soms surrealistische, inrichting van eet-, studie- , bad- en kinderkamer, muzieksalon tot een doka toe. Buiten drijft een dode man in het water, de ‘Death of a Collector’ uit de Venetië opstelling, die keurig schoenen kousen en uurwerk aan de zwembadrand achterliet. Op een spiegel staat met viltstift ‘I Will Never See You Again’ (2017) geschreven, terwijl ‘Portrait of the Artist as a Young (Homosexual) Man’ (2004) met ‘Sorry Mom’ wordt ondertiteld. In de donkere kamer onthullen de kunstenaars nog meer elementen die kunnen geleid hebben tot de rampzalige gevolgen die de nieuwkomers overspoelden. Elmgreen & Dragset leggen genadeloos de perversiteit van de maatschappij waarin we leven bloot. ‘Die Zugezogenen’ is een scherpzinnig niet lineair scenario voor een tijd van wanhoop, breuken en spanning. Gelukkig zijn beide kunstenaars geen hypochonders en luchten de wanhoop en geladenheid van deze tentoonstelling op door een uiterst eigenzinnig, doch perfectionistische, speelsheid waarmee ze eigen werk, Mies van der Rohe meubels, en de ruimtelijke omgeving hebben gebruikt.
Roze flamingo’s
De tentoonstelling in het nevenstaand Haus Esters staat diametraal tegenover de esthetiek en inhoud van ‘Die Zugezogenen’. Als winnaar van het Mies van der Rohe-Stipendat 2017 ontving de in Guatemala geboren kunstenaar Naufus Ramírez-Figuero (°1978) ruimte om enkele nieuwe werken te realiseren en te tonen. Als jonge kunstenaar, geschoold in het Art Institute of Chicago, passeerde hij tevens de Jan Van Eyck Academie en ontving in 2016 een DAAD uitnodiging uit Berlijn. Biënnale van Venetië curator Christine Macel gaf hem eveneens een plaatsje in het ‘Pavilion of Shamans’ binnen haar ‘Viva Arte Viva’ tentoonstellingsconcept.
In Krefeld toont hij ‘Blue Abstraction’, een videowerk uit 2012 waarin hij een link legt naar de bloedige Guatemalteekse genocide die meer dan 200.000 Maya-indianen het leven kostte, familietragedie en trauma. Maar ook een reeks kleurrijke, associatieve vormexperimenten die dromerig verwijzen naar natuur, intimiteit, heelkunde, medische benodigdheden, persoonlijk afkomst en folkloristisch bijgeloof. Zijn sculpturen zijn niet natuurgetrouwe afbeeldingen maar zijn in vorm vaag herkenbaar en duidend.
Meest opvallend zijn een vlucht, uit piepschuim vervaardigde, vleugeldode roze flamingo’s die in ‘Gefesselte Flamingos’ genadeloos zwaar geketend over de vloer verspreid zijn. De tot advertentie, kitsch en tot huiselijk decor gedoemde vogel is niet langer meer een product van schoonheid en liefde maar van manipulatie en consumptie. Naufus Ramirez-Figueroa gaat in zijn hybride sculptuur ‘Regal mit Medizinflashen’ verder in op manipulatie, onderdrukking en eigentijds verval van mens en natuur. In dit werk is schimmig een menselijk lichaam terug te vinden dat metamorfoseert in een medicijnkastje. Natuur, heelkracht, historische en volkskundige elementen keren in de overige twee sculpturale installaties terug. In ‘Flussigkoralle’ verbindt hij met minimalistische gevoeligheid een bloedrode koraal uit glas aan een stoelleuning als referentie naar de Europese aderlating traditie tijdens de baroktijd, en de reinigende en beschuttende functie van het bloedkoraal in de Latijns Amerikaans bijgeloof. Met ‘Comb Bound Sound’ laat hij als een reddende schreeuw de van oorsprong Zuid Amerikaanse slavenmuziek Fandango door een glazen kinkhoorn vibreren.
Toeval of niet, maar opvallend hoe Elmgreen & Dragset en Naufus Ramírez-Figueroa, zonder het van elkaar te weten, enigszins op elkaar inwerken.
