Expo in vogelvlucht

The Collection of Annick and Anton Herbert

Eind 2021 overleed de Gentse kunstverzamelaar Anton Herbert, die samen met zijn vrouw Annick gedurende dertig jaar een van de belangrijkste kunstverzamelingen van ons land uitbouwde. In 2006 werd de collectie afgerond en vanaf 2008 werd ze ondergebracht in de Herbert Foundation. Met de presentatie It is… it isn’t… gaan voor het eerst de deuren van de private tentoonstellingsruimtes open in de woning van de Herberts. Toen het koppel verhuisde naar de gerenoveerde voormalige Gentse kaderfabriek in de Raas van Gaverestraat, kozen ze er bewust voor om hun kunstwerken te plaatsen in de ruimtes die grensden aan hun leefgedeelte, vaak in nauw overleg met de kunstenaar. De titel van deze collectiepresentatie verwijst naar Robert Barry’s gelijknamige kunstenaarsboek uit 1972, en herinnert aan de meerduidigheid van een kunstcollectie: ze toont zichzelf niet enkel in wat ze is, maar ook in wat ze niet is. Het ensemble van werken weerspiegelt een uniek, persoonlijk traject van ontmoetingen en subjectieve keuzes. Conceptuele kunst, minimal art en arte povera vormen de basis van de verzameling. Deze tentoonstelling bevat werk van onder meer Carl Andre, Marcel Broodthaers, stanley brouwn, Daniel Buren, Andre Cadere, Donald Judd, Joseph Kosuth, Sol LeWitt, Richard Long, Bruce Nauman, Gerhard Richter, Thomas Schütte en Jan Vercruysse. It is… it isn’t… is een uitgelezen kans om topwerken te bekijken, in een setting die de toewijding en liefde weerspiegelt waarmee de Herberts te werk gingen.

Myriam Mihindou

Voor haar eerste solotentoonstelling in België verandert Myriam Mihindou de Brusselse galerie La Verrière in een meditatieve ruimte voor zintuiglijke ervaringen. Op de houten vloer liggen geborduurde lakens en zakken zand, genaaid in de vorm van organen, over elkaar heen. De toeschouwers worden uitgenodigd om te zitten, te liggen en te voelen. Aan de muur hangt een collage van stukken zijde- en overtrekpapier, en er staan afdrukken van theezakjes op en woorden of tekeningen in inkt of rood krijt. De titel van de tentoonstelling ÉPIDERME verwijst onder meer naar haar ‘epidermale’ tekeningen: tekeningen gemaakt met water en stempels op dikke vellen wit papier die lijken op huidreacties. Mihindou’s beelden, tekeningen en symbolen willen een vorm van catharsis teweegbrengen. De spirituele lading van haar werk heeft een sociale en politieke inslag: ze verdiept zich in het bijzonder in de fysieke en mentale effecten van trauma’s die door koloniale of onderdrukkende systemen worden veroorzaakt. ‘Ik zie mijn plastische en visuele werken als sluisdeuren, of decompressiekamers, waarmee lichamen kunnen worden hersteld, gewekt en genezen’, stelt ze. De kunstenaar creëert ook performances waarin ze de toeschouwer wil begeleiden naar een meditatieve staat. Mihindou laat zich inspireren door haar jeugd als kind van ouders in de medische wereld, maar vooral door de taal, geschiedenis, spiritualiteit en het milieu van de landen waar ze woont of naartoe reist. Ze werd geboren in Gabon, woont voornamelijk in Frankrijk, en trok onder meer naar Egypte, Marokko, Oeganda en de VS.

Neo Matloga en Paula Rego

Neo Matloga staat bekend om zijn collages in een palet van grijze, diepbruine, zwarte, beige en witte tinten. Hij verzamelt fotografische beelden van lichaamsdelen uit tijdschriften, kranten, familiealbums of internetbronnen, stelt nieuwe figuren samen en verwerkt ze in grote doeken die hij bewerkt met houtskool en inkt. Hij maakt ‘sociaal geaccepteerde scènes’: mensen die in een huiselijke omgeving samen eten, converseren, dansen of kussen. Onderwerpen als intimiteit en verleiding staan centraal, en zijn personages zijn steeds mensen van kleur: de kunstenaar ziet zijn werk als een soort archief van black love. Matloga komt zelf uit Mamaila, Zuid-Afrika, en woont ondertussen een zestal jaar in Amsterdam. Voor zijn solotentoonstelling Equivocations in Galerie Sofie Van de Velde selecteerde hij zes recente collage-schilderijen, maar ook vijf grafiekbladen van de in juni overleden kunstenaar Paula Rego. Zij werd geboren in Portugal, bracht het grootste deel van haar leven in Londen door, en kreeg op het einde van haar leven plots een sterrenstatus, na een grote retrospectieve in Tate Britain. Haar vaak magisch-realistische werken thematiseren seksualiteit, machtsrelaties en mythologie, en getuigen van een grote vertelkracht. Matloga en Rego creëren beiden figuratieve schilderkunst waarbij de realiteit vertekend en vervormd wordt door persoonlijke gevoelens en verbeeldingen. In die zin is de titel Equivocations, waarin ‘equivalent’ en ‘evoceren’ samengetrokken zijn, mooi gekozen.

Joëlle Dubois

Galerie Keteleer presenteert de eerste solotentoonstelling van Joëlle Dubois, een jonge kunstenaar die succes oogst met haar komische, kleurrijke schilderijen in acrylverf. Ze drijft de spot met het voyeurisme eigen aan de digitale revolutie, en schildert personages, meestal vrouwen, verknocht aan hun smartphone. In haar werk verschijnen mensen vaak naakt in hun persoonlijke omgeving: soms fotograferen ze zichzelf in seksuele houdingen, soms zijn ze effectief intiem met een partner — evenwel met een gsm in de buurt — en dan weer bevinden ze zich in de sofa of in bed in de meest onbeschaamde houdingen. Dubois’ schilderijen tonen in zekere zin wat mensen verslaafd kan maken aan sociale-mediaplatformen en realityprogramma’s: een inkijk in het privéleven van anderen. Het schoonheidsideaal dat zo alomtegenwoordig is online, blijft afwezig: vaak zien we harige of zwaarlijvige vrouwen in Dubois’ schilderijen. De titel Forget me not kan ook verwijzen naar de zelfverheerlijkingscultus van sociale media, maar met de tentoonstelling gaat de kunstenaar een ietwat andere richting uit. De nieuwe werken die ze toont raken aan diepere persoonlijke wensen en gevoelens zoals verlies, pijn en verbinding. Het vergeet-me-nietje is een terugkerend motief. De tentoonstelling weerspiegelt een persoonlijke confrontatie met verdriet, verval, onzekerheid en de rol als vrouw en als moeder. Naast schilderijen toont Joëlle Dubois ook een nieuwe installatie, werk op papier, beschilderde vazen en een werk in neonlicht. Ga dat zien.

Ève Gabriel Chabanon

Schimmels, of zwammen, zijn hot: Netflix-documentaires als Fantastic Fungi trekken een miljoenenpubliek en wetenschappelijk onderzoek naar de medicinale rol van magic mushrooms is aan een opmars bezig. Schimmels spreken dan ook tot de verbeelding: ze spelen een belangrijke rol bij de biologische afbraak van dode plantaardige materie, en leven vaak in onderlinge symbiose met andere planten. Een netwerk van ondergrondse schimmeldraden, ofwel het mycelium, maakt dat bomen vanop kilometers afstand met elkaar kunnen communiceren. Kunstenaar Ève Gabriel Chabanon creëerde in dat verband een mooie installatie in ISELP: Somatic Communism kweekt een oppervlak van mycelium in een glazen kast, waaruit geleidelijk paddenstoelen groeien die zich verspreiden in een oneindig aantal netwerken. Het werk raakt aan thema’s als verbondenheid, regeneratie, ecologie, cyclische groei en collectieve communicatie. Het nodigt uit om na te denken over onze relatie met onszelf, onze omgeving en onze manier van samenleven. De titel lijkt wel een nieuwe vorm van biologisch communisme te willen introduceren. De Somatic Communism-installatie maakt deel uit van een langdurig creatief proces en is gekoppeld aan gerichte documentatie over de ontwikkeling van paddenstoelen. Het onderzoek wordt gepresenteerd in het virtuele archief van www.reactfeminism.org.

Alice Slyngstad

In hun werk onderzoekt Alice Slyngstad de manier waarop onze beleving van intimiteit verandert door de digitale wereld. Gecodeerde taal en algoritmes liggen aan de basis van online dating en bepalen in sterke mate de manier waarop we met elkaar communiceren en verbinding zoeken. De gesprekken tussen gebruikers zijn zo geautomatiseerd dat ze bijna een vorm van algoritmisch schrijven worden (‘hi what’s up’ — ‘good you’). De kunstenaar is geïnteresseerd in de vraag hoe je je in deze structuren beweegt als je buiten de genderspecifieke norm valt, zoals die zelf. In hun nieuwe immersieve audiovisuele installatie Soothing Pants, baseert die zich op hun eigen ervaringen met online daten. Slyngstad schreef een script met tekstfragmenten uit profielen waar die contact mee heeft gehad en chatgesprekken die die heeft gevoerd. Hoe omzeil je het algoritme van online datingomgevingen? Hoe kunnen apps en websites voorspellingen doen voor mensen die zich buiten de gangbare normen identificeren? Slyngstads teksten worden geprojecteerd op twee elektrochrome glaspanelen, waardoor de installatie de vergelijking met een gemeenschappelijke ruimte in de paskamers van een kledingwinkel oproept. Dat is een ruimte waarin consumenten zich vaak buiten hun wil moeten etaleren, tenminste als er geen spiegel in de privécabine hangt, en waar het oordeel van anderen sterk voelbaar kan zijn. Soothing Pants werd speciaal voor de Vleeshal gecreëerd.

Green Modernism

Green Modernism biedt een uitgebreid overzicht van hoe kunstenaars naar planten keken in de vroege 20ste eeuw, een periode waarin zowel stad als technologie sterk verheerlijkt werd. Op allerlei manieren verschijnen planten in de kunsten: tekeningen van tropische binnentuinen, schilderijen van cactussen, foto’s van bloemenjurken of marmeren beelden van bloemknoppen. De tentoonstelling onderzoekt wat afbeeldingen van planten zeggen over mensen, hun verlangens en angsten, en hun houding tegenover het leven en de wereld. Je ziet bijvoorbeeld hoe Marlene Dietrich speelde met de heersende gendernormen door een smoking te dragen met een grote bloem op de revers. Zeer knap is ook de zwart-witfotografie van Karl Blossfeldt, die niet keek naar de functie of de naam van planten maar volledig geïntrigeerd was door hun vorm. Green Modernism is verdeeld in zeven hoofdstukken die telkens een heel ander aspect belichten van de relatie tussen mensen en planten. Nu die relatie meer dan ooit onder druk staat, lijkt het allesbehalve onbelangrijk om erover te reflecteren. Curator Miriam Szwast liet zich voor de tentoonstelling bijstaan door ecologist en biogeochemicus Suzanne Pierre. De expo is een pilootproject van wat Museum Ludwig ‘eco-curatie’ noemt, en kadert binnen de ambitie van het museum om een zo klimaatneutrale werking te genereren.

Joan Jonas

Haus der Kunst presenteert een grote solotentoonstelling van Joan Jonas, een van de grondleggers van de performancekunst in de jaren 1960 en 1970, die een enorme invloed heeft gehad op de wereld van video en performance. Jonas actualiseert vaak bestaande performances of installaties of werkt thema’s uit over verschillende media heen. De sociale functie van rituelen en vertellingen interesseert haar, en ze zet sprookjes of mythen in een nieuw perspectief. De kunstenaar speelt in op onze onderbewuste ervaring van de wereld, en creëert poëtische emotionele en visuele landschapen. In de tentoonstelling in Haus der Kunst staan recente werken en historische sleutelwerken naast elkaar. Het werk Reanimation (2010/2012/2013) bijvoorbeeld bestaat uit vier videoprojecties die sublieme shots van IJslandse en Noorse gletsjers weergeven, terwijl er in de sneeuw wordt getekend. De video Wolf Lights (2004/5) hangt buiten, onder de zuilen van de gevel van het gebouw, en toont een vrouw met een wolvenmasker, die zich op handen en voeten beweegt voor monumentale neonreclames van casino’s. Op een bepaald moment overlapt het beeld met een reclame van een cowboy, waardoor het geheel associaties oproept met het gewelddadige, koloniale verleden van de VS. Haus der Kunst biedt geen chronologisch overzicht van Jonas’ oeuvre, wel een uiteenzetting van verschillende thematische en formele verbanden. Op 13 november vindt bovendien de Europese première plaats van de performance Out Takes. What the Storm Washed In (2022).

Shimabuku

WIELS presenteert de eerste tentoonstelling in België van Shimabuku, een kunstenaar die woont en werkt op het Japans eiland Okinawa. In zijn werk brengt hij reizen en poëzie samen, vaak op een humoristische manier. Zo is er bijvoorbeeld het absurde videowerk Then, I decided to give a tour of Tokyo to the octopus from Akashi (2000), waarin de kunstenaar exact doet wat de titel zegt. Instrumental in WIELS focust specifiek op muziek, een belangrijk element in Shimabuku’s oeuvre. De kunstenaar maakte meerdere ‘octopuswerken’ en vroeg ter gelegenheid van de Biënnale van São Paulo in 2006 aan repentista’s Peneira & Sonhador om muziek te componeren bij die werken. De repente is een Braziliaanse muziektraditie waarbij een vraag-en-antwoordimprovisatie begeleid wordt door tamboerijnen. Shimabuku laat zich inspireren door de muziek die hij leert kennen tijdens reizen en door de Okinawaanse mix van culturele invloeden. De titel van de tentoonstelling speelt met de dubbele betekenis van het woord ‘instrumenteel’: de kunstenaar creëert zowel werktuigen en ingenieuze uitvindingen als functionerende muzikale instrumenten. In het prachtige videowerk Bow to Bow (2016) lopen beide types in elkaar over. Shimabuku transformeert een boogschuttersboog simpelweg tot een strijkstok om contrabas mee te spelen. ‘Conceptuele kunst wordt vaak gezien als een puur intellectuele bezigheid, maar ik besefte dat ik mijn conceptuele werk ook vanuit mijn hart kon maken,’ aldus de kunstenaar. ‘Ik zie conceptuele kunst als muziek die resoneert met je gevoelens’.