Expo in Vogelvlucht HART 233

Lois Weinberger en Ricardo Brey

De Oostenrijkse kunstenaar Lois Weinberger staat bekend om zijn ecologische installaties, sculpturen, tekeningen, foto’s en video’s waarin planten en natuurlijke materialen de hoofdrol spelen. Ricardo Brey, die in Cuba werd geboren maar sinds 1990 in België woont, onderzoekt in zijn multimediale werk de relatie tussen de natuur, de kosmos, de menselijke samenleving en haar geschiedenis. Met de tentoonstelling Common Ground presenteert Keteleer Gallery een dialoog tussen het werk van beide kunstenaars, die alle twee al geruime tijd de interactie tussen kunst en natuur centraal stellen. Van Weinberger zien we bijvoorbeeld Skull (2004), een foto van een boomblad in de vorm van een schedel, of Home Voodoo 1 (2004), een absurde fotoreeks waarbij hij allerlei rituelen uitvoert op een sneeuwpop. De werken hangen in de buurt van een serie abstracte schilderijen en tekeningen van Brey waarin hij distels, gedroogde bloemen of verbrand hout op een subtiele manier in het oppervlak verwerkt. Brey en Weinberger tonen een gedeelde interesse in wat achtergelaten wordt of wat onzichtbaar blijft. Hun werk slaagt erin om je eigen gevoeligheid voor het perifere aan te scherpen. Common Ground is de eerste tentoonstelling van nieuwe Keteleer-directeur Koen Leemans, die meer dan twintig jaar actief was in de publieke sector, als directeur van het Cultuurcentrum Mechelen en als curator bij De Garage.

Lotte Bode

Groepstentoonstelling Het meten van de wereld

Vorig jaar opende RADIUS zijn deuren, een centrum dat hedendaagse kunst verbindt met ecologie. Bij de watertoren van Delft hoort een pomphuis met reinwaterkelder, en dat gebouw is gerenoveerd tot meer dan vijfhonderd vierkante meter tentoonstellingsruimte. Directeur Niekolaas Johannes Lekkerkerk wil samenwerken met kunstenaars die ‘urgente ecologische uitdagingen, zoals klimaatverandering, vervuiling, verlies van biodiversiteit, milieu en sociale rechtvaardigheid, rigoureus benaderen’, en dat voel je in de door hem gecureerde tentoonstelling Het meten van de wereld. De expo werpt een uiterst kritische blik op het westerse verlichtingsdenken en de manier waarop de ideeën voortleven tot op vandaag. In de installatie What Plants Were Called Before They Had a Name (2017) laat kunstenaar Uriel Orlow horen hoe inheemse planten uit onder meer Guatemala en Zuid-Afrika genoemd werden in talen zoals Khoi, SePedi, SiSwat en isiZulu. Deze namen zijn minder bekend, omdat westerse plantkundigen als Carl Linnaeus ze in de 18de eeuw nieuwe Latijnse benamingen gaven. We zien ook een serie tapijten van kunstenaar Claudia Martínez Garay, waarin ze symbolen verwerkt uit de kosmologie van de Inca-indianen. Anders dan in het dualistische wereldbeeld eigen aan de Verlichting, beschouwen zij de natuur, de mens en Pachamama (letterlijk vertaald als ‘Moeder Aarde’) als een onlosmakelijk geheel. Het meten van de wereld brengt werk samen van vijftien kunstenaars, en is het eerste hoofdstuk van een jaarprogramma met vier groepstentoonstellingen en drie solopresentaties.

Lotte Bode

Guy Rombouts

Een volledig schrift pende hij vol met ‘oei’. Het notitieboekje van Guy Rombouts is één lange gedachtestroom, en bevat simpelweg de herhaling van dat woord. De grootte of de netheid van het schrift verschilt over de pagina’s heen, waardoor je de ‘oei’ op verschillende manieren blijft interpreteren. Nu eens als vergissing, dan weer als een te verwachten teleurstelling of gespeelde verrassing. Het oei-schriftje dateert uit 1976 en vormt de basis voor Rombouts totaalinstallatie in de Kunst Nu-ruimte van het S.M.A.K. Liefhebbers kunnen zelfs een exacte kopie van het schriftje kopen in de museumshop. Volgens Guy Rombouts is er via onze taal geen directe communicatie mogelijk en kunnen veel gevoelens niet verwoord worden. Sinds de jaren 60 zoekt hij naar systemen waarbij vorm en inhoud zo veel mogelijk kunnen samenvallen. Begin jaren 80 ontwikkelde hij ‘het Rombouts’: een nieuwe typografische versie van het alfabet waarbij elke letter wordt voorgesteld door een lijnstuk, gaande van ‘angulair’ tot ‘zig-zag’. De lijnstukken kruisen elkaar nooit, Rombouts liet zich inspireren door de beweging van rivieren. In 1986 herdoopte hij samen met Monica Droste het Rombouts tot AZART, een alfabet gebaseerd op lijnen. Woorden die in het AZART zijn geschreven, kunnen een eindeloze reeks twee- of driedimensionale vormen aannemen. AZART verwijst naar de kunst van A tot Z, maar ook naar de Franse term hasard en het Russisch woord ‘azart’ dat staat voor ‘in het vuur van het spel’. Sinds het eerste ontwerp heeft het alfabet gediend als een bewuste toevalsprocedure voor het creëren van objec- ten, sculpturen en schilderijen.

Lotte Bode

Groepstentoonstelling Exposé.es

Welke invloed heeft de aidsepidemie uitgeoefend op ons bewustzijn, de maatschappij en de kunsten? Dat is de vraag die centraal staat in Exposé.es, een grote groepstentoonstelling in het Palais de Tokyo. Het uitgangspunt vormt het boek Ce que le sida m’a fait. Art et activisme à la fin du XXe siècle (2017) van Elisabeth Lebovici. Zij is historicus, kunstcriticus en auteur van monografieën over hedendaagse kunstenaars als Louise Bourgeois, Chantal Akerman en Zoe Leonard, en in de jaren tachtig en negentig was ze nauw betrokken bij de strijd tegen de onzichtbaarheid en negatieve representaties van hiv-positieve mensen. De expo in Palais de Tokyo licht kunstenaars uit die in aanraking kwamen met aids, en toont hoe zij vaak vooruitliepen bij kwesties van gender, klasse, etniciteit en ableism. Kunstenaar Benoit Piéron bijvoorbeeld stelt in Palais de Tokyo een kamerscherm tentoon, dat hij maakte uit hergebruikte ziekenhuislakens. In zijn werk onderzoekt hij hoe ziekte kan worden geherformuleerd als een mogelijkheid. We zien ook grote getekende figuren, die de lichamen representeren van de vrouwen van de Zuid-Afrikaanse Bambanani Women’s Group. De groep werd gevormd tijdens een programma van Artsen Zonder Grenzen, en de naam komt van het Xhosa woord voor ‘bij elkaar blijven, verenigen’. Binnen de contouren van de lichamen zien we nu eens organen of cellen getekend, dan weer planten of een kind. Exposé.es is verdeeld in acht hoofdstukken en brengt werk samen van in totaal een dertigtal kunstenaars.

Lotte Bode

Groepstentoonstelling The Seduction of the Bureaucrat

Vorig jaar leek het er even op dat de exporuimte van De Garage zou moeten verdwijnen en in de plaats daarvan een vernieuwde werking zou krijgen in de zalen van Cultuurcentrum Mechelen. Na hevig protest heeft het stadsbestuur uiteindelijk besloten om De Garage op haar huidige locatie te laten bestaan, recht tegenover de Sint-Romboutskathedraal. In die context is het uitgangspunt van deze groepstentoonstelling – de relatie tussen kunst en bureaucratie – niet slecht gekozen. Curator Pieter Vermeulen vroeg 26 kunstenaars welke rol bureaucratie speelt in hun werk. Ze onderzoeken het contrast tussen de creatieve kunstenaar en de aan voorschriften gebonden ambtenaar, de (onbestaande) work-life balance van kunstenaars en de hedendaagse verwachtingen van de kunstenaar-als-ondernemer. Er is ook aandacht voor het concept van de digitale bureaucratie, waarvan het belang onderschat wordt, zo bewees onder meer de cyberaanval op het informaticasysteem van stad Antwerpen eind vorig jaar. De titel van de tentoonstelling verwijst naar een essay van kunstenaar AA Bronson uit 1983 waarin hij de werking van kunstenaarsinitiatieven in Canada bespreekt. De tentoonstelling bevat werk van Apparatus 22, Jan Banning, Deborah Bowmann, AA Bronson, Tiago Duarte, Anna Bella Geiger, Sarah Hendrickx, LAb[au], Ariane Loze, Wesley Meuris, Office for Joint Administrative Intelligence, Vijai Patchineelam, Lieven Segers, Pilvi Takala, Axel van der Kraan, Herman Van Ingelgem, Philippe Van Wolputte en Vermeir & Heiremans. Marc Ruyters schreef ook een recensie van de tentoonstelling voor dit blad.

Lotte Bode

Groepstentoonstelling Rewinding Internationalism

Het Van Abbemuseum wijdt een tentoonstelling aan ontwikkelingen, ideeën en verhalen uit de jaren 90 en de manier waarop die doorwerken tot vandaag. Het einde van de Koude Oorlog, de aidsepidemie en de toenemende globalisering zijn daarbij centrale thema’s. Een niet-lineaire benadering van de geschiedenis staat voorop, en de scenografie weerspiegelt dat ook. De kunstwerken zijn verdeeld over drie ruimtes die niet met elkaar verbonden zijn maar uitgeven op de entreehal. Rewinding Internationalism is opgevat als een grote onderzoekstentoonstelling met een groot aandeel aan archiefmateriaal. Voor de tentoonstelling werden vijf nieuwe kunstwerken gemaakt, door onder meer Lubaina Himid en Magda Stawarska, Didem Pekün en susan pui san lok / lok pui san. Die laatste creëerde de grote multimediale installatie REWIND / REPLAY. Er hangen gordijnen van videoband, en op videoschermen zie je fragmenten uit het archief van de Gate Foundation, een organisatie die documentatie van niet-westerse kunstenaars bewaart. De organisatie werd in 1988 in Amsterdam opgericht om een Europees publiek te laten kennismaken met Aziatische kunstenaars, en sinds de stichting werd opgeheven, bevindt het archief zich in het Van Abbemuseum. In soms humoristische video-­ en audiofragmenten speelt de kunstenaar met woorden. Haar installatie stelt vragen over de verschillen tussen debatten over het internationalisme in de jaren negentig en vandaag. Eind april wordt Rewinding Internationalism afgesloten met een blik op de toekomst: een tweedaagse conferentie over de rol van machine learning binnen artistieke, curatoriële, kunsthistorische en museologische praktijken.

Lotte Bode

Pieter Vermeersch

HUBBLE TROUBLE is de derde solo van Pieter Vermeersch bij Greta Meert. Toen de beelden van de ruimtetelescoop Hubble na de lancering onscherp waren, werd vrolijk spottend gesproken van ‘Hubble trouble’. De grenzen tonen van onze waarneming, daar gaat het volgens de tentoonstellingstekst om. De Belgische kunstenaar brak door met verbazende kleurgradaties. Eigenlijk was hij altijd bezig met grenzen, ook de grenzen van de schilderkunst die hij geregeld buiten het doek laat treden. Ruimte, tijd, kleur en materie zijn bouwstenen in een uitdijend oeuvre. De geologische tijd, de diepe tijd, komt erbij sinds hij marmer gebruikt. Door de titel denk je nu aan de kosmos. Het is een expositie op twee etages met veel ademruimte tussen de werken. Een marmerplaat, een blanco doek en een wolkig schilderij komen samen in een wandcompositie. Een muurschildering is een rasterpatroon dat overvloeit van grijs naar wit. Andere ‘schilderijen’ zijn een stuk marmer waarop een gerasterd fotografisch beeld van dat marmer is gezeefdrukt. Materie en representatie vallen samen, al weet je niet goed wat je precies ziet. Elders zijn marmeren tweeluiken deels beschilderd, alsof het landschappen zijn. Voorts is er een nieuwe reeks van bleke schilderijen, die quasi identiek ogen. ‘Ik schilder als een printer’, zei Pieter Vermeersch lang geleden al omdat hij foto’s van luchten en andere onbestemde beelden van de realiteit omzet in schilderijen. Zo vervliegt de grens tussen abstractie en representatie. Ergens begin je die schilderijen te associëren met onscherpe beelden, naar analogie met de oogproblemen van Hubble.

Christine Vuegen

Alison Yip & Tiziana La Melia

Damien & The Love Guru zet niet-conventionele tentoonstellingen van opkomende kunstenaars op touw in Brussel en Zürich. Daar komen Alison Yip en Tiziana La Melia voor de dag met confessions on sparkling hill, hun eerste gezamenlijke expositie. La Melia groeide op in Canada en woont in Vancouver. Yip is Canadees en woont in Keulen. Ze kenden elkaar al, en hebben nieuwe werken gemaakt. Afgaande op foto’s lijkt een sterk visuele gedachtestroom rond te wervelen, nauwgezet gecomponeerd, niet zonder humor en met magisch-rituele kantjes. Er zijn meerdere ruimtes, waaronder de bunker die voor het eerst wordt gebruikt als exporuimte. In de duisternis toont Tiziana La Melia een soort luster met maïskolven en lichtjes bij haar video Episodic Teasers From Study La Vita Simple. Het vertrekpunt was de fabel van Aesopus over de stadsmuis en de veldmuis, gemixt met de Amerikaanse realityshow The Simple Life met Paris Hilton en Nicole Richie als boerinnen op het platteland. De video is een trip van jongeren naar het Canadese platteland, en onderweg duikt het kuuroord Sparkling Hill op. Het rurale vanuit een stedelijk standpunt, daar speelt Alison Yip op in met onder meer dansende muurtekeningen van Holly Hobbie, het meisjesfiguurtje met de enorme muts, en een tafel met in canvas of cellofaan ingepakte objecten waaronder een Dyson stofzuiger. Canvas is zowel een ruraal als een picturaal materiaal. Het zegt iets over schilderkunst, het capteren van de werkelijkheid en die is nu letterlijk gecapteerd. Nee, aan denkpistes is er geen tekort.

Christine Vuegen

Béatrice Balcou

Is Béatrice Balcou aan het schilderen geslagen? In de fijne projectruimte Beige in Brussel komt de Franse kunstenares uit Brussel aanzetten met Recent Paintings, allemaal gloednieuwe werken. Wie haar werk een beetje kent, heeft een donkerbruin vermoeden dat ze iets doet met andermans kunst. In 2019 was in haar solo in M Leuven onder andere te zien dat ze kunstwerken uit collecties leent om ze uit te pakken en weer in te pakken in ceremoniële performances, en dat sculpturen de houten replica zijn waarmee ze oefent. Haar nogal ongewone kunstpraktijk zoomt in op zorg dragen voor kunst. Het is tegelijk een hommage aan de mensen achter de schermen en aan andere kunstenaars. Hoe kunstwerken verschijnen en verdwijnen, daar trekt ze nu ook de aandacht op. Waterschade in haar atelier had jaren geleden boeken en catalogi aangetast. Ze restaureerde reproducties samen met studenten van de afdeling restauratie van de kunstschool La Cambre in Brussel. Het gaat om werk van de Amerikaanse abstracte schilder Agnes Martin, de Franse minimalistische en conceptuele kunstenaar Claude Rutault, de Nederlander Bas Jan Ader die tijdens een solozeiltocht verdween op de oceaan en de Engelse schilder William Turner die water gebruikte in aquarellen en dikwijls rivieren schilderde. Al die tijd, aandacht en zorg besteden aan de restauratie van reproducties is behoorlijk absurd. Het doet stilstaan bij de waarde van een reproductie, het belang van uitgevers en van de kunstenaars in kwestie. De kunstpraktijk van Balcou draait niet om haarzelf.

Christine Vuegen

Carla Arocha & Stéphane Schraenen

Carla Arocha & Stéphane Schraenen zijn geïnviteerd in Ballroom Gallery in Brussel, het gezamenlijk initiatief van de Antwerpse galeriehouders Bart Vanderbiesen (Base-Alpha Gallery) en Ida Wollens (DMW Gallery). Het kunstenaarsduo uit Antwerpen, geen koppel, maakt al lange tijd internationaal opmars met een secuur, maar spannend oeuvre van installaties, sculpturen, tekeningen, fotowerken en monochrome werken. Een blikvanger in Watou 2021 was hun glinsterende werk van cirkelvormige elementen, dat als een buitenmaats gordijn over het water was gespannen. Een fonkelnieuw vervolg van hun reeks met aaneengeschakelde segmenten is te zien en te beleven in Ballroom. Interstice is een kamergrote installatie, speciaal gemaakt voor de ruimte. Een muurachtige hangende structuur van honderden witte en gespiegelde plexiglaselementen vormt een kamer in een kamer. Elk element heeft een diagonaal lasergesneden patroon en zo ontstaat een moiré-effect. Door de diagonale openingen komen glimpen van reflectie. Opnieuw ongrijpbaar veranderlijk en een strakheid met echo’s van modernisme en opart. Hun spel met transparantie en weerspiegelingen is tegelijk verleidelijk en verwarrend. Wat de kunstenaars nu beogen is een installatie die de potentie heeft om afwezigheid voelbaar en leegte tastbaar te maken. Zoals het Japanse begrip Ma, een esthetisch principe dat wordt omschreven als de ruimte tussen objecten, de stilte tussen geluiden of bewegingen, de leegte die in feite een voelbare entiteit is.

Christine Vuegen