Van je familie moet je het hebben

Isolement

De curatoren baseren hun onderzoek onder meer op de stellingen van filosoof Michael Hardt, die de familie omschrijft als een “antisociaal mechanisme dat ons van andere isoleert”. De meeste werken in de tentoonstelling reflecteren op een vorm van isolement of eenzaamheid. Kalup Linzy doet dit met zijn videowerk ‘Romantic Loner’ vrij letterlijk. Het hoofdpersonage verpersoonlijkt de moeilijke zoektocht naar queer liefde, het verlangen naar liefde in het algemeen, maar vooral het gevecht met zelfliefde in het licht van verwachtingen van de omgeving – wie niet aan de norm beantwoordt, wordt al gauw veroordeeld. De film is echter een heerlijk relativerende reeks videoclips voor Linzy’s eigen muzikale producties. Met zijn doorgedreven knip- en plakwerk, dat doet denken aan r&b video’s en sitcoms uit de jaren negentig, weet de artiest zware thema’s een humoristische toon te geven. De kijker houdt er een luchtig, maar niet naïef gevoel aan over.

Eenzaamheid is ook voelbaar in de fotoreeks van Valérie Mannaerts, die ze speciaal voor de tentoonstelling maakte. Ze schikt en ensceneert kleren en objecten van haar overleden vader zo, dat ze een aanwezigheid suggereren. Tegelijk is vooral een afwezigheid pijnlijk duidelijk. De statische beelden lijken bevroren momenten: snapshots van iemands kamer net voor die zich komt aankleden. Een inherente verstilling benadrukt het gemis. Met de meest eenvoudige elementen schetst Mannaerts amper verwoordbare, tedere emoties.

Op een eiland

De tentoonstelling vertoont een interessante correlatie met ‘ISLA’ van Duits-Venezolaanse kunstenares Sol Calero, een van de twee andere gelijklopende presentaties bij Extra City. Calero maakte een kleurrijke in situ-omgeving. Toch suggereert de installatie ook een nakend verval. Op zichzelf verbeelden de lege plastic tuinstoelen op verschillende plateaus een diepe eenzaamheid en gênante stilte. Bevolkt door bezoekers is ‘ISLA’ echter een ontmoetingsplaats; een huiselijke, warme sfeer waarbinnen urgente of ontspannen thema’s besproken worden.

Die mogelijkheid voor uitwisseling is er ook in ‘Comfort Zone’, een installatie van het architectencollectief åyr. Het bed is het ultieme symbool van huiselijkheid, de privésfeer en intieme dialoog. Het werk bestaat uit drie situaties: telkens nodigt een matras, inclusief dekbed met quotes en sfeerverlichting, uit om plaats te nemen en een discussie te starten – met vrienden of vreemden.

Opgelegde waarden

Familie kan een liefdevolle thuis zijn, maar kan ook pijnlijk en benauwend zijn. Sophie Nys verspreidt enkele ruwe houten, bijna ascetische stoelen over de ruimte. Ze zijn allesbehalve uitnodigend. Eerder doen ze denken aan een biechtstoel. Ze staan voor strengheid en alle opgelegde waarden en gedragingen: soms is een familie een keurslijf of een ban, waar je niet aan kan ontsnappen.

In de film ‘Marriage Matters’ tonen Alice Wong en Aryan Javaherian de drukkende verwachtingen van maatschappij en familie waar het een goed huwelijk betreft. In China kiest een steeds hoger aantal opgeleide vrouwen ervoor om niet te trouwen. Dit wordt hen niet in dank afgenomen door families met traditionelere normen. De Chinese media proberen deze tendens actief tegen te werken. Het werk bestaat uit verschillende filmfragmenten, geordend volgens de vrijgezellen uit wie een jonge vrouw uit de middenklasse kan kiezen. De veelheid van schermen reflecteert het benauwende effect van alle stemmen in haar leven die ‘weten wat goed is’ en haar beïnvloeden.

Een familie wordt in het Van Dale woordenboek gedefinieerd als “1. iemands gezamenlijke bloedverwanten; 2. groep aan elkaar verwante personen met dezelfde naam; 3. gezin.” Hoewel deze definities zeker kloppen, kan een familie in de huidige maatschappij veel meer betekenen. Er bestaan zoveel variaties op de traditionele gezinssamenstelling, die echter nog steeds de standaard vormt voor wettelijke bepalingen omtrent familie en wonen. ‘Family Fictions’ schetst de moeilijkheid om standaardwaarden rond familie te doorbreken en ontmaskert daarmee de ‘fictieve’ normen die in stand blijven. Toch komen niet veel alternatieve familieprofielen aan bod. Eén etage van kunsthal Extra City is amper voldoende om dit spectrum artistiek te verkennen. De kwaliteitsvolle werken zetten de kijker aan het denken, maar doen ook hopen op een vervolg voor deze diepgaande en nog niet voldoende ontgonnen materie.