Een nieuwe video-installatie van Mark Leckey, een oorverdovende samenkomst van autotuners opgetrommeld door Joe Namy, jongeren die trainen voor een opstand in een sciencefictionvideo van Meriem Bennani, een geheim feestje in een stijlvolle nachtwinkel van het Gentse platenlabel DEEWEE, een feeërieke muzikale tuin van Farah Al Qasimi tussen onkruid en planten. De voormalige legersite Asiat in Vilvoorde is veranderd in een plek Where the wild things are. Het is de laatste Horst Expo van curator Evelyn Simons voor Horst Arts & Music, het symbiotisch festival van kunst, architectuur en alternatieve elektronische muziek. De aftrap was een driedaagse rave met gemiddeld 11.000 festivalgangers per dag.
Op zo'n tien kilometer van Brussel is een scherpe selectie van tien kunstenaars te ontdekken in het Asiat Park, dat meer en meer uitgroeit tot een levendige stadswijk. Er zijn veel opdrachten voor werk in situ uitgevoerd. Voor het eerst is er ook een permanent werk. De Belgische kunstenaar Sharon Van Overmeiren heeft Capricious Swirl geïnstalleerd aan het centrale plein, niet ver van de terrasstoelen van de zomerbar. Wat eruitziet als een reeds gehavend monument van baksteen met twee bekroningen en portaalreliëfs van keramiek blijkt tegelijk een adiabatische koeler te zijn, een archaïsch verdampingskoelsysteem dat ze samen met het Instituut voor Volkswarmte uitwerkte. Het is een duurzame koelingsmethode die teruggaat tot het oude Egypte. Een monument om bij af te koelen, het is geen overbodig kunstwerk nu de klimaatopwarming almaar meer voelbaar is. Wat kan kunst betekenen voor de site en voor de gemeenschap? Daar is heel goed over nagedacht.
Horst is een begrip
Horst Arts & Music is zowat het meest unieke festival in België sinds het in 2014 werd opgestart in het park bij het Kasteel van Horst in Holsbeek. De tentoonstellingen werden gecureerd door het duo Gijs Van Vaerenbergh en ze lieten podiums ontwerpen door architecten en kunstenaars. Toen het festival te groot werd, verhuisde het in 2019 naar de Asiat-site in Vilvoorde: een post-apocalyptisch decor met vervallen militaire gebouwen in de schaduw van twee koeltorens, een onheilspellende wildernis waar je het gevoel kreeg rond te lopen in de film Stalker van Tarkovsky. Sindsdien is Evelyn Simons curator van de expo's, en na deze expo geeft ze de curatorfakkel door. Horst hielp mee om de site te transformeren in een dynamische stadsbuurt. Missie geslaagd, in die mate dat er minder en minder plaats is voor het festival. De volgende editie wijkt voor een stuk uit naar het terrein bij de twee koeltorens aan de overkant van de Zenne.
"In situ is bijzonder belangrijk", beklemtoont curator Evelyn Simons. "Tot nu toe waren installaties als The Way Earthly Things are Going van Emeka Ogboh in een koeltoren en de walvisbuik van Laure Prouvost boven een dansvloer heel erg Horst. De vorige editie samen met KANAL en een tweede curator Sorana Munsya was de meest professionele en ambitieuze Horst Expo ooit. Tegelijkertijd kwam het besef dat, met het ontwikkelen van de site, dit soort tentoonstellingen geen levensvatbaarheid meer hebben in het Asiat Park. De site is niet langer een andere wereld waar je binnenkomt, de realiteit is binnendrongen. Misschien moeten we afstappen van het concept tentoonstelling. Wat geeft kleur aan een stad? Wat zijn gemeenschappen die een stad leefbaar maken? We schakelen langzaam over naar een ander format, waarvan Where the wild things are de eerste stappen zet. Nu toont de expo vaak dingen die de orde verstoren en burgerlijke ongehoorzaamheid aan de dag leggen. Het is een vrijhaven waar andere dingen kunnen gebeuren. De titel komt van het gelijknamige kinderboek van Maurice Sendak en de film over een jongetje met veel verbeelding dat door zijn moeder zonder eten naar bed wordt gestuurd. In zijn slaapkamer verschijnt een paradijs met enge monsters, maar ze omarmen hem. Hij voelt dat het een plek is waar hij zichzelf kan zijn."
In het uitvouwbare bezoekersgidsje wordt het zo geformuleerd: 'De tentoonstelling haalt haar inspiratie uit de onderbuik van ons stedelijk weefsel; waar de energie trilt en een stad leven inblaast. Where the wild things are brengt zo een ode aan maakbare en ongereguleerde, maar noodzakelijke vormen van gemeenschapsleven en creativiteit, aan ongehoorzaamheid en ontwrichting, aan hen die opereren buiten de geijkte paden van het georganiseerde consumentgerichte openbare leven.'
Zingende bewakingscamera
Heel wat werken lonen in hun eentje al de moeite om af te zakken naar het Asiat Park. De bekende Britse kunstenaar Mark Leckey, die in 2008 de Turner Prize won, brak door met Fiorucci Made Me Hardcore (1999), een video-essay met found footage van dansvloeren in de Britse underground clubscene van de jaren zeventig tot de jaren negentig. Speciaal voor Horst maakte hij de installatie roll pitch yaw surge heave sway (co-commissie van modehuis Bottega Veneta), tijdens het festival een 'listening space' die hij activeerde met zijn muziekoptreden. Het is een pikdonkere ruimte met zitblokken en een video van de zee met een intense zonsondergang en een eenhoornknuffel die op het strand achterblijft in het aanrollende water. Donkere energieën, een mix van utopie en dystopie, kom je wel meer tegen.
Guided Tour of a Spill (CAPS Interlude) (2021) van de Marokkaanse Meriem Bennani uit New York is de tweede film van haar trilogie over het eiland CAPS in de Atlantische Oceaan. In een tijd dat vliegtuigreizen zijn vervangen door teleportatie worden illegale migranten onderschept en gedropt op het eiland. Ze worden streng bewaakt, maar vormen ook een hartverwarmende gemeenschap. Een dik kwartier kijk je naar een mix van echte beelden en behoorlijk hilarische animaties, onder meer de pratende krokodil Fiona, een zingende bewakingscamera, dansende broodroosters en een onderzeese datakabel die door een krokodil is kapotgebeten waardoor de oceaan verandert in een YouTube-soep. Onderwijl traint een groep vrijheidsstrijders, de Croco's, in de Marokkaanse wijk voor een opstand. Bennani begon de trilogie over de vluchtelingenproblematiek met de film Party on the CAPS nadat Trump in 2017 een inreisverbod instelde.
Het vertrekpunt van het parcours is de video U Scantu: A Disorderly Tale van de Siciliaanse Elisa Giardina Papa, die vorig jaar in première ging op de Biënnale van Venetië. De quasi magisch-realistische film herinterpreteert de Siciliaanse legende van de 'donne di fora', mythische vrouwelijke wezens. Het verhaal vangt aan met een groep jonge vrouwen. Ze rijden op fietsen met zelfgemonteerde audiosystemen door een desolate betonwoestijn met knappe architectuur, ze eigenen zich de stad toe. Het gaat om de utopische Siciliaanse stad Gibellina Nuova die werd gebouwd na een aardbeving in 1968.
Wonderland à la Horst
'Steden kunnen voor iedereen iets te bieden hebben, alleen omdat en alleen wanneer ze door iedereen worden gemaakt.' Het citaat van de Amerikaanse stadsactiviste Jane Jacobs in het bezoekersgidsje lijkt het motto van deze editie. Of het voor Horst Expo een goede zaak is dat het Asiat Park meer en meer wordt ingepalmd door allerhande organisaties, daar ben ik niet zeker van. Het is een nogal chaotische omgeving en het is soms niet gemakkelijk uit te maken of een installatie bij de tentoonstelling hoort of in elkaar is gestoken door de lokale gemeenschap van 'bewoners' en bij de site hoort. Misschien is die symbiose net de bedoeling.
Samen met een team vrijwilligers creëerde Maria Muehombo aka M I M I uit Brussel, ook bekend als dj en geluidsperformer, een hangende tuin met planten en lappen beschilderde stof boven een overdekte straat. Andere vrijwilligers lieten hun handtekening achter op de dansvloer van een cirkelvormig podium dat een nieuw dak kreeg met een grunge-look. Het is een werk van het Griekse mode- en kunstcollectief Serapis, dat vrachtwagenzeilen en big bags liet aaneennaaien. Geïmproviseerde architectuur is het onderzoeksdomein van de Franse architect-kunstenaar Marc Leschelier. Zijn HUT van steigers en gedrapeerde betondoek, een fascinerend materiaal, is een paviljoen zonder voorbestemde functie en blijft voor onbepaalde tijd staan.
Een mooie verrassing is de psychedelische lichtgevende sprookjestuin van de Emiraatse kunstenaar Farah Al Qasimi. Ze rukt internationaal op met kleurenfoto's en dit is haar eerste installatie. In een stukje wilde natuur verschijnt een miniwonderland met buitenmaatse bloemen en paddenstoelen, knipogend naar Miracle Garden in Dubai. Er staan ook kleurrijke bloemen van metaal tussen, muziekinstrumenten van fabrikant Percussion Play die je kan bespelen. Heel erg Horst.
