Juwelen zijn niet meer wat ze ooit geweest zijn. Daar kom je snel achter als je de tentoonstelling In Fieri bezoekt in MAD Brussels, het centrum voor mode en design aan de Nieuwe Graanmarkt. ‘In fieri’ betekent trouwens in het Latijn ‘in een proces van wording zijn’. Het is het hoofdevenement van de allereerste Brussels Jewellery Week, die loopt tot 8 mei. Juwelen kunnen zelfs de aanzet zijn van een heuse performance. Dat bewees Sleeping Beauty (+) van Lodie Kardouss.
De tentoonstelling in MAD is erg mooi opgezet, hoe compact ze ook is. De juwelen zijn in de kelderverdieping ondergebracht in vijf groepen, met een ‘welcome’ ruimte als anti-chambre. Elke collectie is geplaatst in een nis van zwart vilt, omlijst met een breed kader waarop videobeelden een suggestieve rijkdom aan materialen laten schitteren. Dat werkt erg goed: je kan de werken van erg dichtbij, op ooghoogte zien, terwijl de nis ze toch beschut.
De vijf collecties hebben telkens een ander thema. ‘Telling stories’ toont bijvoorbeeld werken die -zoals de naam al zegt- een verhaal suggereren. ‘Imagining movement’ toont stukken die door hun vorm of materiaal beweging suggereren, zoals de halskettingen van Silke Fleische (BE) die de opverende beweging van een ketting als het ware bevroren hebben. ‘Looking inside’ gaat over de relatie tussen het lichaam en het juweel. Sugar Cubes II & III van Carole De Vleeschouwer (BE) bestaat uit suiker, een instabiel – en eetbaar- materiaal dat hier toch schittert en flonkert.
‘Engaging society’ drukt uit dat maatschappelijke kwesties ook in het intieme en private domein van het juweel binnendringen. Zo maakt Anja Eichler (DE) juwelen uit afvalmateriaal dat ze ‘upcyclet’. De sectie ‘Exploring matters’ draait dan weer vooral rond ongewone materialen en vormen. Een mooi voorbeeld zijn de kleurige blokjes die bij Nicole beck (DE) de halsketting Slanted & Triple vormen.
De tentoonstelling – die erg internationaal van opzet is – toont zo dat juweelontwerpers over hun werk stilaan in heel andere termen denken dan de conventionele. Juwelen worden een statement, een experiment of zelfs een klein conceptueel kunstwerkje.
De stap naar performance – als hedendaagse kunstvorm bij uitstek – ligt dan voor de hand. Die stap zet Sleeping beauty (+) van Lodie Kardouss. In een apart zaaltje ligt een vrouw opgebaard op een bed. Onder haar hoofd een dik kussen, haar lijf verborgen onder een gouden folie, een nooddeken. Haar rechterhand wordt ondersteund door een geplooide, goudkleurige metalen plaat. De hand lijkt te wachten tot er een ring aan de vinger geschoven wordt.
Die ring is er ook. Geen gewone ring, maar een luchtballon in de vorm van een reusachtige gouden ring met een ingezette diamant. Ze staat naar het ledikant opgesteld op een sokkel. Die vermeldt de titel van het werk, met daarbij een jaartal en de samenstellende materialen, net alsof het een kunstwerk in een museum was.
Tegen een wand verderop krijg je meer uitleg. Pancartes in drie talen vertellen een hedendaags sprookje over een ziekte die alle inwoners van een stad deed verdwijnen. Een prinses vond haar toevlucht in een ‘creative hub’ zoals MAD, maar prikte zich aan één van kunstwerken op die plek en viel in slaap.
Ook toen de stad weer tot leven kwam bleef ze slapen, al had een fee geprobeerd haar te laten ontwaken. Toen dat niet lukte liet de fee een ring achter, die steeds verder zwol. Tot de dag dat er in het huis waar ze lag een feest werd gehouden.
Hier houdt het verhaal abrupt op: de laatste regels zijn weggestreept. Het sprookje, dat een nauwelijks verholen relaas is over de verstikkende impact van de COVID-19 crisis op de creatieve sector, kent geen einde. Dat einde moeten de bezoekers tot stand brengen. Pas na een goede twee uur had iemand eindelijk het idee om de ring aan de vinger van de ‘prinses’ te schuiven. Daarmee kwam het experiment tot een einde. Een oorkonde gaf nu het hele verhaal vrij – al was dat niets anders dan de beschrijving van wat net gebeurd was. Daarbij hoorde een tweede attest dat de man die de daad stelde een ‘entry to history’ gaf.
Op het eerste gezicht is deze performance vooral een knipoog naar het sprookje van ‘De schone slaapster’, en alludeert het ook op de ‘magische’ uitwerking die een juweel kan hebben. Een ring aan iemands vinger schuiven is inderdaad een hoogst performatieve daad: ze stelt een figuurlijke- en ‘eeuwige’ band in.
Hier is echter meer aan de hand, want – zoals de kunstenares vermoedde – de bezoekers wisten zich geen raad met deze propositie. Ze draaiden er wat rond, maakten grapjes, keken of het toch geen wassen beeld was, maar niemand kwam tot het toch voor de hand liggende besluit om de ring aan de vinger van de vrouw te schuiven. Een kind zou het vanzelf doen, maar dit publiek vertoonde schroom of zelfs ongemak: waar zou dit toe kunnen verplichten.
Dat is de angel in het beeldige plaatje: de installatie toont wat we, na twee jaar COVID-19, maar misschien zelfs als samenleving tout court, verloren zijn: zin in onverwachte ontmoetingen, in avontuur, een engagement met het publieke gebeuren als een sociaal spel dat het leven kleur geeft. In die zin staat het werk ook dicht bij de dystopische theaterbeelden van een Franse kunstenaar als Philippe Quesne.
Deze performance is overigens geen toevalstreffer. Op de website van Lodie Kardouss zie je dat dit werk deel uitmaakt van een serie performatieve juweelontwerpen, die het telkens weer hebben over wat ons – via de fantasmagorie van het juweel – met elkaar verbindt.
