Als we aan de lijn in de kunst denken, dan denken we bijvoorbeeld aan Michel Seuphor, de paus van de puur abstracte lijn, aan Sol Lewitt, die met lijnen ruimte creëert, of aan Lucio Fontana, die lijnen sneed in het doek. Maar we denken ook aan Marcase, pseudoniem van de 75-jarige Marc Vanhaesebrouck, die van de lijn een avontuur heeft gemaakt. Marcase, in 1978 laureaat van de prijs Jeune Peinture Belge en in 1979 laureaat van de Prix de Rome, is wat men noemt een fundamentele schilder, die de ultieme grenzen van het medium opzoekt.
Marcase deed en doet dat via de lijn. Essayist Willem Elias brengt dat in een catalogustekst in verband met het begrip ‘serendipiteit’. Dat betekent, kort door de bocht: iets vinden wat je niet zoekt. Ik citeer Willem Elias:
Marcase weet niet welke lijn hij trekken zal. ‘Trekken’ is ook niet het meest geschikte woord. ‘Stuwen’ zou beter zijn, maar dat zeg je niet over lijnen. Over die van Marcase mag dat wel. De serendipiteit ligt dan niet in de gestuwde lijn, maar in de deviaties, de omwegen die ze maakt wanneer ze wordt ingedamd, de vluchtheuvels naar de creatieve vrijheid. Dat maakt de ingetogen rijkdom van zijn oeuvre uit.
Ik vind dat goed gezegd. Marcases schilderijn zijn een werk van omwegen, zoeken en tegelijk niet-zoeken, vrij baan geven aan het gebaar, een ongelooflijk persoonlijke mengeling van vrije gestiek en cerebrale beheersing.
Ik ken en volg het werk van Marcase al sinds de jaren tachtig. Dat vermaledijde decennium toen de schilderkunst dood werd verklaard, want alles was conceptueel, minimaal of niks. Ik heb altijd gevonden dat Marcases werk absoluut conceptueel én minimalistisch was, want het proces van een persoonlijke, consequente gedachtegang, een voortschrijdende evolutie, van een intense repetitiviteit, waarbij nooit iets zomaar herhaald werd, maar telkens een nieuw element, een inzicht of emotie werd toegevoegd. Marcases lijnen kunnen niet zonder de vlakken waarin ze lopen, kronkelen en evolueren, niet zonder de kleuren, die nooit fors kleurig zijn maar altijd bescheiden, verkleurd, vaal, gemengd, genuanceerd.
Nuance, voortschrijdend inzicht, creatief repetitief, dat zijn de epitheta die me bij Marcase door het hoofd schieten. Hij is er, wegens gebrek aan spektakel, niet wereldberoemd en rijk mee geworden. Maar hij is zichzelf trouw gebleven.
Marcase heeft nu een tentoonstelling in MUDEL, het Museum van Deinze en de Leiestreek. Hij toont er een overzicht van werk sinds 2012, waarin alle bekende elementen én verrassingen aan bod komen. Lijn, vlak en kleur spelen elk hun rol, maar op zo’n uitgepuurde manier dat je ogen de nodige rust krijgen. Ik weet het, ‘uitgepuurd’ is een misbruikt woord in zovele kunstteksten, maar ga kijken om te beseffen waar het voor kan staan. Fundamenteel is, net als ‘uitgepuurd’, een sleutelwoord.
