Het Museum Dhondt-Dhaenens in Deurle (deelgemeente van Sint-Martens-Latem) bestaat 53 jaar. Het moest enige tijd dicht, niet alleen omwille van corona, maar ook omdat enkele dringende renovatiewerken moesten gebeuren. Het is nu opnieuw open, maar ‘en sourdine’.
Het MDD is een atypisch museum: het herbergt een eigen collectie, vooral van schilders van de Latemse scholen, die verzameld werden door de grondleggers van het museum, het echtpaar Jules en Irma Dhondt-Dhaenens. Maar MDD profileert zich ook sterk – zeker sinds de jaren negentig – op het vlak van de (inter)nationale hedendaagse kunst. Dat begon niet zonder ophef: in 1992 organiseerde Jan Hoet er een tentoonstelling van de door hem geselecteerde Belgische kunstenaars voor de Documenta 1992 in Kassel. Het werd een rel: een van de ‘geselecteerden’, Jan Vercruysse, haakte meteen af, want hij vond dat de tentoonstelling niet paste in de internationaal gerichte geest van Documenta (enkel Belgische kunstenaars kwamen aan bod), en dat ook het gebouw totaal niet geschikt was voor een dergelijk ‘evenement’. In 1997 maakte curator Bart Cassiman er zijn spraakmakende tentoonstelling Groene Pasen, met een heel eigen visie op de ontwikkelingen in de (inter)nationale kunstscene.
Maar het was vooral sinds Edith Doove eind jaren negentig en vanaf 2004 Joost Declercq het artistieke directeurschap op zich namen, dat het MDD in dat wereldje een reputatie opbouwde, ook buiten de grenzen. De fine fleur van Belgische en internationale kunstenaars stelde er tentoon (kijk maar eens op de MDD-website), er waren de collectietentoonstellingen van belangrijke verzamelaars als Wilfried en Yannicke Cooreman, van Roger en Hilda Matthys-Colle, Jeanne en Charles Vandenhove, enz. En er waren de ‘spektakel’-expo’s, zoals die van Gregor Schneider die het museum zowat afbrak, en van Thomas Hirschhorn, die de ruimtes vol kieperde met drankblikjes.
De plannen om MDD verder op de kaart te plaatsen waren groot: Joost Declercq wilde MDD uitbouwen tot een echt museum, met onder meer een ondergrondse constructie, en ging daarvoor met de bekende architecten Robbrecht & Daem in zee. De raad van bestuur in MDD ging eerst mee in het verhaal, maar door het protest van de omwonenden, die overlast vreesden (geluids- en parkeerdruk), haakte de gemeente af.
En nu wordt het dus een ‘zachte’ renovatie, begroot op 1,7 miljoen euro. Het bedrag van 2 miljoen euro, voorzien door de vorige minister van cultuur Sven Gatz, als steun vanuit de Vlaamse Gemeenschap voor de grote renovatie, is foetsie. Interim covoorzitter van MDD Christine Claus: ‘Dat is natuurlijk jammer. We zullen de middelen nu bij elkaar moeten schrapen, dossier per dossier.’ Momenteel is de oude tegelvloer vervangen, werden valse muren verwijderd en is het dak aangepakt.
De heropening biedt zes permanente kunstwerken, en een beeldentuin die er voor een groot stuk al was. Geen expliciete expo dus, wat in deze omstandigheden niet kan, want de renovatiewerken zijn nog bezig. Het zal aan de nieuwe curator Antony Hudek zijn om de komende jaren, als de renovatie achter de rug is, de nieuwe artistieke lijnen te trekken.
Maar er is wel wat te zien dezer dagen: opvallend zijn de grote, haast brutale muurschilderingen (vier op twaalf meter) van de Noorse kunstenaar Bjarne Melgaard (1967) in de linker tentoonstellingszaal. Melgaard heeft intussen een internationale reputatie opgebouwd, en staat bekend om zijn provocatieve, neo-expressieve werk waar homoseksualiteit, sadomasochisme, drugs, geweld, subculturen, strips en andere sociale aspecten in een exuberante, rücksichtlose teken- en schilderstijl aan bod komen. Melgaard heeft een bijzondere relatie met België: hij nam hij als jonge kunstenaar voor het eerst deel aan een internationale tentoonstelling, nog onder Jan Hoet in het S.M.A.K., in de tentoonstelling De Rode Poort in 1996. Hij stelde ook tentoon in Stella Lohaus Gallery in 2005 en 2010. Momenteel zijn gloednieuwe schilderijen, op forse afmetingen, te zien in Keteleer Gallery in Antwerpen.
Er zijn nog permanente kunstwerken in het gebouw: een ‘stille’ is de installatie van Kelly Schacht, die een remake uitvoerde van de eerste versie in 2008, waarbij ze een zithoek naast de ingang inrichtte met tapijt, stoelen, een tafel, een plant, een ‘groeiende’ boekenkast en dies meer. C’était un rendez-vous heet(te) dit werk. Van Lili Dujourie is er een sculptuur uit 2010, maar ze tekende recent ook een gedurfd voorstel om de drempels naar de twee tentoonstellingsruimtes bij de renovatie niet met mortel of steen te vullen, maar er water doorheen te laten stromen. Dat werk is nog in uitvoering.
Lieve D’hondt kwam met het idee The Floor is Yours: via een online project kon wie dat wilde een deel van de betonnen vloeren in de nieuwe expositieruimtes kopen. D’hondt bracht op één van de vloeren een subtiele lijn als markering aan, als geheugensteuntje, en presenteert enkele Koordtekeningen. De werken Drawings for the Corridor bracht David Tremlett aan in 1990 in de doorgang van MDD, maar die verdwenen snel achter een valse wand. Nu zijn ze weer vrij. Ook de beroemde ‘dots’ van Niele Toroni zijn te zien. De panelen boven de deuren werden geschilderd in 2007, bij de collectiepresentatie Matthys-Colle in het museum. De kunstenaar had eerder in de woning van Roger Matthys zijn toets op de schuifdeuren gezet die toen uiteraard niet getoond konden worden in het museum. Op die beperking antwoordde de kunstenaar dan met het beschilderen van de panelen boven de deuren in het museum. Om de cirkel rond te maken worden nu zowel de oorspronkelijke schuifdeuren uit de woning alsook de toen gemaakte werken van 2007 getoond.
En dan is er de Beeldentuin, met de bekende, oudere werken van Karel De Meester (de berg stortbeton), Bernd Lohaus (het pad van leistenen), Paul Van Gysegem (de sculptuur De Gevleugelde) en Isa Genzken (het gigantische raamkader). Van vorig jaar dateert het Peace Park van Gary Hume, met speeltuigen voor Syrische oorlogskinderen, en het gigantische werk van Rirkrit Tiravanija, untitled 2018 (the infinite dimensions of smallness) (2018-2021), een doolhof in metaalsteigers van 20 op 20 meter, die gebaseerd is op de plattegrond van de grootste expo-zaal in MDD. Wie het musuem kent weet dat in deze zaal een glazen kubus staat, vrij voor buitenlucht, licht en regen. Tiravanija plaatste, in plaats van de centrale glazen kubus, middenin zijn constructie een Japans houten theehuis, dat op gezette tijden geactiveerd wordt en waar je een heuse theeceremonie kan bijwonen. Reserveren is verplicht, kijk op de MDD-site.
Het is duidelijk dat het MDD, na de drukke, succesvolle jaren van Joost Declercq met diens ambitieuze programma, een nieuwe uitdaging moet aangaan. Declercq kwam vooral in aanvaring met de buren. De nieuwe architecten van SVR pakken het subtieler aan. In een nota: ‘Het masterplan moet er voor zorgen dat de MDD-site een betere aansluiting vindt met het omringende dorpsweefsel en een uitnodigende plek wordt om naar toe te komen en dat op die wijze de bezoeker, jong en oud, volop de passie en de missie van het museum kan ervaren.’ Dat zijn verbazende woorden, zeker wat beteft ‘het omringende dorpsweefsel’. MDD wordt omringd door protesterende luxe-villa’s. Maar goed, qua artistiek beleid doet de nieuwe artistiek directeur Antony Hudek, die eerder al werkte als curator voor onder meer Tate Liverpool, M HKA en Objectif Exhibitions, het beste verhopen. Nu de zo duurzaam mogelijke nieuwe verwarming en elektriciteit nog, de volgende restauratiefase.