Eind september oganiseerde het Frans Masereel Centrum in samenwerking met HART en Rekto:Verso een week van de kunstkritiek voor jonge kunstciritci. In verschillende workshops maakten ze kennis met verschillende typen van kritiek, wisselden van gedachten over de betekenis ervan en scherpden hun pen. Op onze website delen we enkele van de resultaten van die week. Paula Rodriguez Sardiñas bezocht OUDE WIJN/NIEUWE ZAKKEN in De Warande, waarmee hun vijftigste verjaardag werd gevierd.
Met de groepstentoonstelling OUDE WIJN/NIEUWE ZAKKEN viert Turnhouts cultuurhuis de Warande haar vijftigste verjaardag. Vijfentwintig kunstenaars die reeds in het centrum tentoonstelden keren terug voor een grande reprise. Elk vergezeld door een kunstenaar die ze graag willen voorstellen ‘voor de toekomst’ stappen ze de komende Warande-jaren in. Maar wat voor toekomst beloven ze ons hiermee?
OUDE WIJN/NIEUWE ZAKKEN wordt ingezet met het werk Less is Less (2022) van Luc Deleu. Deleu’s onsite graffiti-spreuk blijkt bij het betreden van de tentoonstelling al snel de rode draad te zijn voor de expositie. De bescheiden tentoonstellingsruimtes van de Warande worden gevuld door een overweldigende combinatie aan media en formaten. Het resultaat is een licht claustrofobische groep kunstwerken die zo ver mogelijk uit elkaar lijken te willen staan.
Het meest jammerlijke voorbeeld hiervan vindt plaats in de tweede zaal. Hier komen de sculpturen van Luk Van Soom, Ignace Cami en Stefan Peters samen. Deze staan allemaal in de hoeken van de ruimte, alsof ze verlegen aan het wachten zijn tot iemand hen ten dans gaat vragen. Het lage plafond speelt de sculpturen parten. Zo wordt de rookpluim in Van Sooms kachelachtige Verrijzenis (2022), die een dansende wolk moet evoceren, net niet geplet door het laaghangende plafond. Doorheen de tentoonstelling zijn er ook enkele productionele details die te wensen over laten, zoals zichtbare kabels, zwarte schoenvegen aan de ingang van Filip Vervaets The Return of Pan (2008) en scheef gehangen schilderijen. Zijn dit fouten die je je tijdens je gouden jubileum nog kunt veroorloven?
Een werk dat wel tot zijn recht kwam was het videowerk Purposeful Action of Continuous Invention (2022) door Noord-Ierse kunstenaar David Sherry die op uitnodiging van Vaast Colson in de Warande belandde. Purposeful Action of Continuous Invention toont de kunstenaar in 4K terwijl hij allerlei bevreemdende en onsamenhangende handelingen uitvoert die allemaal iets weg hebben van een verloren (en uit de hand gelopen) weddenschap. In een scène staat Sherry te midden van een lege straat terwijl hij een blik spaghetti in tomatensaus over zijn hoofd uitgiet. Hij staart somber voor zich uit terwijl de roodkleurige drek over zijn gezicht glijdt, een tragikomisch beeld dat je doet lachen met een lichte bezorgdheid voor het welzijn van de kunstenaar in het achterhoofd. In de daaropvolgende scènes is er te zien hoe hij de schellen van een wit brood over zijn arm verspreid als een armband (de woordmop bread-celet viel in de tentoonstellingszaal), gevolgd door een shot van Sherry die met een botermes meerdere vlootjes margarine over zijn linkerarm uitspreidt tot er een berg boter op zijn geruite hemd ligt. Purposeful Action of Continuous Invention lijkt een extreme vorm van post-lockdown ennui, waarbij pool noodle-achtige sculpturen op je hoofd balanceren nuttiger voelt dan weer te proberen meedraaien in een losgeschroefd werkritme.
Een ander potentieel sterktepunt van OUDE WIJN/NIEUWE ZAKKEN was het collaboratieve tentoonstellingsconcept. Zo voerden Liliane Vertessen & ZACHTEZIEL, Floris Van Look & Fred Bervoets en Ria Pacquée & Sietske Van Aerde doorheen hun werk tedere, versterkende gesprekken. Helaas miste tussen de meeste andere duo’s deze samenhang. Als toeschouwer is het niet duidelijk waarom de vijfentwintig ‘anciens’ net deze vijfentwintig kunstenaars de toekomst in willen sturen. Wat heeft kunstenaar X doen denken dat de toekomst niet verder kan zonder kunstenaar Y? En waarom hebben ze besloten hun werken al dan niet samen te plaatsen? Zonder deze verduidelijkingen voelt het niet aan als een tentoonstelling vol vooruitzichten, maar als een feestje waarnaar de kunstenaars verplicht hun jongere broer of zus mee hebben moeten nemen.
Ook de titel plaatst de intenties van de tentoonstelling in een zone vol vraagtekens. Met ‘het is oude wijn in nieuwe zakken’ wordt veelal bedoeld dat de vorm nieuw is, maar dat de inhoud hetzelfde is gebleven. Is deze titel een poging tot zelfreflectie of een ongelukkig gekozen spreekwoord? In de omkaderende communicatie is er alleszins geen ironie te bespeuren.
In dezelfde zaal waar Van Sooms Verrijzenis platgewalst wordt, hangt Laure Prouvosts Metal Man - Surfer with mop (2015). Op de kleine, verticale monitor wordt het verhaal verteld van een wezentje met een scherm als hoofd. Dit wezentje probeert halsstarrig de geschiedenis van de vloeren te schrobben, maar getuigt dat dit niet lukt. De zinnen ‘It’s been years that I try to clean this floor’, ‘Often when I clean I see trace of a work that was shown previously here’ en ‘All these layers of the past piled up here’ flitsen na elkaar op het scherm vergezeld door een half gefluisterde voiceover en close-ups van de wild bewegende dweil.
De koppige maar alsnog mislukte poging om afstand te nemen van het verleden die in Metal Man - Surfer with mop getoond wordt is een mooie veruiterlijking van wat er met OUDE WIJN/NIEUWE ZAKKEN in de Warande gebeurd is. OUDE WIJN/NIEUWE ZAKKEN kon ontroerend geweest zijn, een hoopvolle viering van de toekomst die de vrees voor het onbekende vervangt met hoop. In plaats daarvan is het een monoloog geworden, waarbij de artiesten allemaal iets willen zeggen, maar in de kakofonie ongehoord blijven.
Deze monoloog is opvallend uitsluitend. De meeste kleur in deze tentoonstelling kwam van de accentmuren die de zalen opdeelden. Over wie de toekomstkunstenaar is, is er een duidelijke consensus: een witte Europeaan, liefst wonend en werkend in Antwerpen (iets wat niet toevallig overeenkomt met de identiteiten van de vijfentwintig originele kunstenaars). Het is blijkbaar makkelijker in te beelden dat reeds overleden kunstenaars als Wout Vercammen en Gaston Bertrand de toekomst vorm zullen geven dan dat een niet-wit persoon dat zal doen.
OUDE WIJN/NIEUWE ZAKKEN is een echo chamber die zich voordoet als tijdreiscapsule. De toekomst die ze beloven geeft de indruk dat ze per ongeluk in de verkeerde richting gereisd zijn.
