Tot eind februari zijn er in de Axel Vervoordt Gallery in Wijnegem twee ensembles sculpturen te zien van de Deense kunstenaar Per Kirkeby (1938-2018) die in mei vorig jaar overleed. De tentoonstelling is opgezet in samenwerking met de Estate of Per Kirkeby, zijn Kopenhaagse galerie en vroegere medewerkers.
In de grote ruimte van de Escher-galerie, aan de ingang van het complex, staat het ensemble Nordhorn (1991) dat bestaat uit zeven hoge cilinders in baksteen die gegroepeerd zijn rond een centrale ruimte. De drie meter hoge sculptuur is negen bij negen meter groot. In elke cilinder zijn telkens twee doorgangen gemaakt. Zo kan de toeschouwer in de sculptuur rondwandelen, van de ene cilinder naar de andere, tot hij of zij terug de uitgang bereikt. De belevenis wordt in Wijnegem nog versterkt door het feit dat je ook een bestaande betonnen trap op kan om van bovenuit de sculptuur te bekijken.
De toeschouwer laten wandelen in of rond een sculptuur is een element dat terugkeert in Kirkeby’s werk (zie ook zijn paviljoen in het Middelheim). Dat gebeurt op een subtiele manier in de Patio-galerie. Daar werden een aantal werken verenigd tot één installatie. Voor zijn ‘test’-site in het Deense dorp Læsø realiseerde Kirkeby een aantal kleinere sculpturen in baksteen. Vier ervan, Læsø IX, X, XII & XV, staan nu schijnbaar lukraak opgesteld in de grote witte ruimte. Het zijn nis-, zuil- en kapiteel-achtige vormen. Daarnaast is er ook London (1986) te zien, een lage sculptuur die bedoeld was voor het dakterras van de Londense Hayward Gallery.
Als je van de ingang tot achter London wandelt en dan terug de zaal in kijkt, merk je dat wat aanvankelijk een losstaande reeks sculpturen leek, dat alles behalve is: de vier kleinere Læsø-sculpturen zijn zo geplaatst dat ze een harmonische, haast architecturale eenheid vormen met de lage, liggende Londense daksculptuur. Er is in feite slechts één standpunt (zie foto) van waaruit alles perfect in mekaar klikt. Wandel je een paar meter verder, dan kijk je niet meer naar een geheel, maar naar een tentoonstelling van ‘losse’ werken.
In een zijzaaltje loopt een video met tekeningen van zijn vaak indrukwekkende projecten, waarvan een aantal ongerealiseerd zijn gebleven. Ze tonen de heel eigen plaats die Kirkeby had binnen het minimalisme. Hij debuteerde in 1966, ongeveer gelijk met Carl Andre, Sol LeWitt en Donald Judd. Maar zijn bakstenen werken hebben een heel andere, warmere, meer menselijke connotatie dan die van zijn collega’s. Zijn werken dialogeren met de toeschouwer, betrekken hem bij de sculptuur – zoals goed blijkt uit de in Wijnegem getoonde sculpturen. De materiële kwaliteit van zijn werk was erg belangrijk voor Kirkeby. Hij stelde ooit: “De wereld is materie. Materie denkt in materie. Materie die je kan aanraken en voelen is beter dan materie die je niet kan aanraken en voelen. De wereld bestaat ook buiten de taal en de tekst.”