De zee, de zee

Rein Dufait (1990) is een jonge beeldende kunstenaar die de laatste jaren nogal wat in de belangstelling kwam. Dat kwam vooral door zijn frisse omgang met materialen: met werkelijk alles maakte en maakt hij kunstwerken: niet alleen met verf en potlood, maar ook met gras, takjes, cement, zand, metaal, schelpen en nog veel meer. In een eerder gesprek met HART zei hij (HART 177, januari 2018): “Ik kan eigenlijk werken met alles wat voorhanden is en wil uitzoeken wat er mogelijk mee is, wat je kan en niet kan, tot wat het uiteindelijke resultaat wordt.” Ik stond toen in zijn prachtige atelier, in een loods in het Oostendse havengebied. Een aantal werken die hij toen aan het maken was waren heel specifiek: hij goot cement of mortelspecie in een zandbak en groef er met zijn handen in, soms diep, waarna hij de holle ruimte weer volgoot met specie. Zo ontstonden beelden.

In het Permekemuseum in Jabbeke loopt nu de tentoonstelling Nachtkieren, dwaaltroggen, verfsnedes, waarin Dufait zijn eigen werk confronteert met dat van de Vlaamse expressionist Constant Permeke. Daar staat ook zo’n ‘zandwerk’ van hem, versus een houten zelfportret uit 1940 van Permeke zelf. Zandkamer heet het, opgebouwd uit acrylhars, cement en zand op hout. Uit de zaaltekst: ‘De kunstenaar kantelt de sculptuur in wording op een zandtafel, tot er vier wanden en een onderkant ontstaan. Dufait is een kunstenaar die vanuit de materie nadenkt en gaandeweg tot beelden komt.’ Dufait gaat overigens nooit een letterlijke confrontatie aan met Permeke, de werken van beide kunstenaars liggen zo ver uit elkaar dat ze zelfs niet echt met elkaar communiceren. Ook niet de twee hoofdwerken: een gigantische Grote Marine van Permeke uit 1935 met een even gigantische Marine (2020) van Dufait, opgebouwd uit weerom acryl en zand, maar ook restanten van zee en strand. Het grote marine-werk van Dufait heeft een herkenbare opbouw van strand, zee en lucht, maar is verder gelardeerd met geometrische structuren, die alleen maar doen vermoeden dat de kunstenaar er oude strandherinneringen in heeft verwerkt.

De zee dus. In 2015 maakte Dufait de laagste sculptuur ter wereld: een strook folie op het strand van Oostende. Dufait toen: “Ik vond dat interessant: een strook transparante folie van één op twee meter, het enige wat je zag was de textuur van het zand en de contouren van die folie.” En zo gaat Dufait wel meer in de contramine. Constant Permeke was een fervent boogschutter, dus maakte Dufait een nieuwe ‘Boog van Permeke’, die tegen een muur van het huis leunt. De onbruikbare boog is gemaakt van samengebonden takken en tot een geheel gegoten met acrylhars, ijzer en textiel. De pees van de boog bestaat uit stukken ijzerdraad en messcheden, een soort zeeschelp.

In het Permeke-atelier staat een bronzen Naakt van Permeke, Dufait plaatste er een Lopend naast, een draadsculptuur. En de vele bekende Permeke-schilderijen beantwoordt hij met heel eigen reeks van werken met inkt, papier en acryl op hout, met witte en grijze vormen, gele en blauwe vlakken: ze heten Landschaduw of Nachtkier, wat verwijst naar Dufaits drang om vreemde, poëtische woordcombinaties te gebruiken, die je ook in de titel van de tentoonstelling terugvindt.
Dat zie je ook in twee vitrinekasten, waar Dufait enkele voorbeelden toont van publicaties die hij maakte: de reeks Van de bomen, de vormen en de kleuren bijvoorbeeld, twaalf kunstenaarsboeken die titels meekregen als Laterlaten, Wentelsporen, Hemelgekauw en Staalmuziek.

Als je deze tentoonstelling met één blik overschouwt zie je wat beide kunstenaars drijft, en dat met een tijdsverschil van zo’n tachtig jaar: de overgang van licht, droog zand naar nat, donker zand, van eb naar vloed, van zee naar lucht. Benieuwd naar wat Rein Dufait zou doen met de vele vissers, boeren en boerinnen die Permeke ooit schilderde, want in zijn eigen werk komt geen mens voor.