Ava is een kleine maar bewonderenswaardige expo in de Brusselse Beursschouwburg van de Duitse Sina Hensel, gecureerd door Sofia Dati. In de tentoonstelling speelt een alg die de stof astaxanthine bevat de hoofdrol. Wanneer deze alg wordt blootgesteld aan uv-straling, een tekort aan voedingsstoffen, een hoog zoutgehalte of andere vormen van milieustress komt er een rood pigment vrij dat wijst op stress. Het is dit pigment dat de rode draad doorheen een ecologie van werken vormt en heel wat pertinente vragen over verandering, verbondenheid en vergankelijkheid oproept.
Ava bestaat uit vier werken die opgesteld staan in een kleine ruimte achteraan in de Beursschouwburg. Op de grond liggen een aantal buizen van gebakken klei met daaraan verbonden grijze en oranje elektrische draden. Aan een van de muren hangen beige stukken stof die wat doen denken aan oude boeken. Boven de deur waarlangs je binnenkomt speelt een video, Ava (2021), met een rode ibis of Guará in de hoofdrol, en waaraan de expo zijn naam ontleent. Maar vooral twee rechthoekige werken trekken de aandacht. Ze bestaan uit een soort doorschijnend hars en zijn beschilderd met enerzijds zachte beige en roze kleurtinten en anderzijds een opvallend rood dat wat doet denken aan bloed.
Die twee werken, See what sees you (2021), zijn een verbluffend staaltje van Sina Hensels artistieke praktijk, waarvan verf een centraal onderdeel is. Maar kant en klare verf zal je niet terugvinden in haar werk. In plaats daarvan creëert ze haar verfmateriaal uit verschillende algen die na langzame behandelingsprocessen prachtig heldere en lichtgevoelige kleurtinten produceren. Die behandelingsprocessen stoppen niet in het atelier, maar blijven ook actief tijdens de expo. Het licht dat van buiten op de doeken valt, doet de kleuren traag maar gestaag veranderen. Je kan de verandering maar waarnemen mocht je week na week gaan kijken. En ook de kleien buizen geven warmte af die de werken verder doet transformeren. Bovendien voel je dat de verf zelf actief is. Beide doeken zitten vol met vlekken die doen denken aan micro-organismen of bacteriën. Elk moment verwacht je dat je een microscopische beweging zal waarnemen, alsof de verfpartikels live zullen reageren op de omgevingsprocessen. Het voelt alsof Hensel je uitdaagt mee te op zoek te gaan naar verandering en vervorming. Misschien is deze expo te begrijpen als een laboratorium, met Hensel als een geduldige onderzoeker die eerder kijkt en observeert dan doelgericht wil ingrijpen en veranderen.
Beide werken geven zo te denken over schilderen als artistieke praktijk en de rol van de schilder in die praktijk. Zo gaat Hensel met het transformeren van algen via allerlei omgevingsprocessen waar zij weinig of geen invloed op heeft voorbij aan puur esthetische criteria in haar kleurgebruik. Bovendien blijven die kleuren gestaag, door een amalgaan aan veelal onzichtbare omgevingseffecten, haast heimelijk veranderen. Wat is het handelingsvermogen van verfmaterialen? Hoe ontstaat een schilderwerk? Maar ook, hoe leeft een schilderwerk verder nadat de verf op een doek terecht kwam? En kan een schilderij stoppen te bestaan? Gedurige transformatie en vergankelijkheid van tijd worden als antwoord op deze vraagstukken gesuggereerd.
See what sees you (2021) mag dan wel de hoofdrol opeisen, ook de andere werken hebben wat te vertellen. Zo geeft de video Ava meer context aan de zeilen uit hars aan de muur. De beelden, gefilmd in een stijl die wat weg heeft van een candid camera, tonen de transformatie van de Guará, de lokale naam voor wat bij ons gekend is als de rode ibis. Deze van oorsprong Zuid-Amerikaanse vogel voedt zich met de alg die de stof astaxanthine bevat en krijgt daardoor zijn opvallend rode kleur. Maar wordt de vogel uit zijn natuurlijke habitat onttrokken, dan moet hij de kleur op artificiële wijze, en dus door de mens, toegediend krijgen.
Samen met de begeleidende tekst krijg je zo een beter begrip van de manier waarop deze verschillende werken samenhangen. Het is een netwerk van in elkaar verstrengelde werken die elk hun eigen rol spelen en wiens verschijning bepaald wordt door de onderlinge relaties. Het werk doet denken aan de ecologische filosofie van Bruno Latour. Het netwerk tussen deze werken brengt planten, dieren en mensen samen zonder een hiërarchie aan te brengen. Het toont vooral dat onze wereld een steeds veranderlijk resultaat is van een altijd veranderend spel tussen verschillende menselijke en niet-menselijke actoren. Hensel toont hierbij veel empathie voor elk element in het netwerk. Alles, hoe klein hun rol in de cirkel van het leven ook lijkt, krijgt een plaats.
De expo Ava heeft een meanderend, en vooral een eigen ritme. Door je over te geven aan dit pakkende en uitdagende vlechtwerk ervaar je een vorm van rust en stilstand en word je je bewust van een ‘hier en nu’, en ook, of misschien vooral, het constant veranderlijke karakter van dat hier en nu. Ook wordt duidelijk dat vaak onzichtbare fenomenen een erg dwingende invloed kunnen uitoefenen op ons en wij, vice versa, op hen. Hensel spreekt zich niet zozeer uit over goede en slechte invloed, eerder stelt ze vast. Al voel je in alles dat het evenwicht van een netwerk of ecologie broos en breekbaar is, zeker als de mens er deel van uitmaakt.
Zo werpt Hensel, opvallend onopvallend, heel wat vragen op over de verhouding die we hebben met onze leefomgeving. Hoe moeten we luisteren naar een veranderende wereld die lijkt uit te roepen dat het anders moet, dat het niet de goede richting uitgaat? En hoe kunnen we zorg dragen voor hen die hun bekommernissen niet zomaar aan de man kunnen brengen? Het zijn pertinente vragen die Latour en vele anderen eveneens bezighouden. Op 12 november ga ik alvast nog eens langs om te zien of ik de verandering en een mogelijk antwoord op deze vragen kan vinden, maar ook omdat Sina Hensel dan zelf aanwezig is voor een rondleiding en me daarin misschien kan helpen.
