Vijftig jaar na zijn eerste tentoonstelling in de Antwerpse galerie De Zwarte Panter toont Jan Vanriet (1948) een veertigtal schilderijen en aquarellen in dezelfde ruimte, zijn veertiende passage al.
Sleepwalkers heet de tentoonstelling, wat volgens de catalogustekst slaat op een zooitje snobistisch ongeregeld, dat na een oeverloze, verveelde fuifnacht het troosteloze ochtendgloren opzoekt.
Vanriet liet zich inspireren door de film La Notte uit 1961, gemaakt door Michelangelo Antonioni en door de ets Melancholia (1966) van de Tsjechische kunstenaar en vriend Pravoslav Sovák, die vorig jaar overleed. Na de inval in Tsjechoslowakije in 1968 trok Sovák zich terug in een dorp aan het Zwitserse Vierwoudstedenmeer, niet ver van Tribschen, het landhuis van Richard Wagner.
Tribschen (2018) is ook de naam van het grootste en knapste schilderij op de tentoonstelling, waarop een wandelende figuur (Simone, de vrouw van Jan Vanriet) naar het meer loopt. Dat werk bevat vijftig tinten blauw, ademt nostalgie en melancholie en zet de toon voor de rest van de tentoonstelling. Die begint met een ouder zelfportret uit 2010 en toont verder de meest uiteenlopende thema’s: planten, bloemen, stillevens, portretten (Exit, een portret van actrice Jeanne Moreau uit 2022), merknamen (Omo, Giulietta). Allemaal ademen ze de sfeer van het verleden, zoals in de film La Grande Bellezza (2013), waarin het oude hoofdpersonage met weemoed terugkijkt op zijn verleden en het Romeinse uitgaansleven van weleer.
Dat doet Vanriet ook op zijn manier: hij is naast schilder ook altijd schrijver en dichter geweest en publiceerde kort na elkaar drie romans: Radeloos Geluk (2018), Rovers (2021) en zopas Bloot Verder (2023). Het zijn deels autobiografische, deels fictieve mijmeringen van een kunstenaar die wel complimenten krijgt voor zijn werk, maar niet echt doorbreekt bij het grote publiek. De flaptekst van het jongste boek zegt hoe Vanriet ‘met ironie en een montere korzeligheid’ omgaat met de waan van de dag.
Dat doet dit werk ook: elk doek, elke aquarel draagt een klein verhaal in zich, soms poëtisch, zoals het al genoemde Tribschen en enkele beelden van bloemen en planten, soms gewelddadig, zoals Repulsion (2022), soms enigmatisch, zoals Waiting Room. Als je de vele ruimtes van de galerie doorloopt, wandel je weg uit de keiharde wereld van vandaag, maar het lijkt daar in dat verleden niet altijd even prettig, ook al is het bedekt met een waas van blauw (en soms geel).
