Gevouwen in de driehoek Hasselt-Aken-Luik is Maastricht een bedrijvig kruispunt. Van 9 tot en met 14 maart liep het Transitions festival: een viering van ‘avontuurlijk filmmaken’. Het programma bestond uit een expositie doorheen de stad en een tweedaags filmprogramma, en stond in het teken van het tienjarige bestaan van productiehuis Video Power. Britte van Meurs, die meermaals met Video Power samenwerkte, bracht een bezoek.
‘Je hebt schoenen aan,’ merkt Tim op als we elkaar begroeten in de inkomsthal van filmhuis Lumière. Even kijk ik verbaasd naar mijn voeten. Ik was bijna vergeten dat ik acht jaar geleden, toen ik begon met studeren in Maastricht, geen schoenen droeg.
Tim Rutten en Hans van Hezik richtten Video Power tien jaar geleden op als platform en springplank voor filmmakers. Dat is ook hoe ik ze acht jaar geleden leerde kennen. Ik wilde een film maken, maar wist niet goed waar ik moest beginnen. We troffen elkaar om de week in een bruin café waar we koffie dronken en mijn script bespraken. Steeds kwam ik terug met een nieuwe versie en kwamen Hans en Tim met nieuwe verbeterpunten. Tot het tijd was om te pitchen. Dat gebeurde op een pitch-avond: een avond waarop een aantal filmmakers hun idee presenteren voor een onafhankelijke jury die vervolgens kiest welke films geproduceerd gaan worden. Een volle zaal, metende blikken en klotsende oksels. Mijn idee werd niet gekozen. Maar ze zouden me toch helpen met het maken van mijn film, fluisterden Tim en Hans me na afloop toe.
Video Power is een bijzondere producent die nu voor het eerst een festival organiseert. Transitions is een viering van ‘adventurous filmmaking’. Er is een gratis toegankelijke expositie met videokunst en -installaties op veertien locaties en een tweedaags filmprogramma met documentaires en experimentele cinema in Lumière. In plaats van zelf het gehele festival te cureren, heeft Video Power verschillende instellingen een deel van het programma laten invullen. LI-Ma, Jester en de Jan van Eyck Academie presenteren allen een selectie van hun werk. Ook zijn er bekende namen zoals Johan Grimonprez, Erik van Lieshout en Sarah Vanagt die in programma’s van een paar uur lang hun films tonen.
Dat gedeeld curatorschap weerspiegelt Video Power’s manier van werken. Het creëren van connecties staat centraal. In Nederland wil men Maastricht nogal eens zien als een stad waar je tussen carnaval en André Rieu niet veel te zoeken hebt. Het is een beetje het einde van het land. Maar met dit festival, dat zich afspeelt tussen Maastricht, Genk, en Amsterdam en waarvan een derde van de aanwezigen uit Brussel komt, voelt het ineens alsof we een grens over gegaan zijn. We zijn niet in een uithoek van Nederland, maar midden op het kruispunt van verschillende landen en talen.
Één van de films die het meeste indruk op me maakte is Buurman Abdi van Douwe Dijkstra. Abdi ontwerpt wandrekjes in een studio naast die van Douwe. Hij is als kind uit Somalië gevlucht en vervolgens opgegroeid in Nederland, waar zijn leven allesbehalve saai was. Douwe en hij reconstrueren samen zijn levensverhaal; in miniatuur, in het nep. Ze bouwen zijn geboortedorp na met een maquette. Voor een green screen spelen ze de steen- en mitrailleurgevechten uit Abdi’s jeugd na. De acteurs worden vervolgens in de maquette geplakt waarna ze kussens naar elkaars hoofden gooien die in stenen veranderen. In een volgende scène plakt Douwe groene tape om de polsen van een man. Even later bungelen twee afgesneden handen aan een waslijn.
Het geweld wordt uitgekleed met speelse special effects. Doordat we begrijpen hoe de armen van de man verdwijnen in het green screen – en er grappen gemaakt worden tussen de opnames door – zijn de bungelende handen geen scène uit een horrorfilm. We snappen dat het een trucje is. Toch blijft het beeld van de afgehakte handen bij. Douwe maakt op meesterlijk zachte wijze een gewelddadige geschiedenis inzichtelijk.
‘Waarom heet het festival Transitions?’ vraag ik aan Daan Milius, die het festival mede-organiseert. ‘Volgens mij hadden we gewoon een naam nodig,’ zegt Daan. ‘Nee, nee,’ mengt Tim zich in ons gesprek. ‘Het heet Transitions, omdat het gaat over de overgang tussen verschillende identiteiten. Niet het hebben van één identiteit, maar de ruimte tussen verschillende identiteiten, dat is waar het om gaat.’ Daarna verdwijnt hij, ons knikkend achterlatend.
Ik kom net uit een vier uur durende sessie met Erik van Lieshout. Een explosieve tijdreis die begint bij Van Lieshouts eerste films in de jaren negentig en eindigt in het heden. Tussendoor reflecteert hij op zijn werk. Hij mompelt hier en daar een ethische bedenking. De intieme sfeer doet denken aan een masterclass: een studie van zijn werk waarin we een inkijkje krijgen in de ontwikkeling van zijn films en voorzien worden van een mens in vlees en bloed die zich aan ons opent.
Een scene waarin Van Lieshout over straat rolt en uitroept: ‘dit is kunst, dit is kunst, dit is de kunstenaar!’, herhaalt zich nog eens in mijn hoofd terwijl ik plaats neem in de aangrenzende bioscoopzaal. De vraag wat kunst is, die door zijn wanhoopskreten heen schemert, komt terug in de dialoog die de verschillende blokken met elkaar aan gaan.
In de filmblokken van de Jan van Eyck en LIMA, verdwijnt de maker vaker achter een vocabulaire dat eigen is aan kunstinstellingen. Het cv dat nodig is voor een residentie aan de Jan van Eyck contrasteert met de toegankelijkheid van Video Power. Het samenbrengen van films uit deze verschillende contexten, werpt een interessant licht op wat het betekent filmmaker te zijn.
In sommige films van Video Power verraadt een onhandige belichting of onzeker camerawerk de onervarenheid van de maker. Maar in die wiebelende camera schuilt een kwetsbaarheid die zeldzaam is in films die aan het grote publiek getoond worden. Naarmate filmmakers meer ervaring opdoen, worden ze er beter in die kwetsbaarheid te verbergen en verdwijnt deze of verliest ze haar spontaniteit. In dit festival lijkt het juist om die kwetsbaarheid te gaan. Dat het festival een viering is van adventurous filmmaking, is een aanmoediging voor makers die zichzelf voor de leeuwen werpen. Jezelf blootgeven wordt aangespoord en gekoesterd.
En dat is wat Video Power doet, in de overgang tussen deze werelden. Video Power produceert, begeleidt en ondersteunt een groot deel van de films op de Jan van Eyck Academie. Door het in dialoog brengen van werken en makers in dit festival, maken ze verbindingen die werelden open leggen naar elkaar. Door het aansporen en begeleiden van zoekende filmmakers (met of zonder schoenen), brengen ze kwetsbaarheid naar het grote doek.
