De Belgische of Vlaamse kust is een fraai monument rijker: de Vuurtoren / Uitkijktoren van de Belgische of Vlaamse kunstenaar Guillaume Bijl (Antwerpen, 1946), in de wijk Vosseslag van de Belgische of Vlaamse kustgemeente De Haan. Het is een ware trompe l’oeil: met zijn hoogte van 13,7 meter lijkt het een gedrongen versie van een ‘echte’ vuurtoren, geen schip vanuit de zee zou hem opmerken, want hij staat achter de duinengordel.
Met het ambitieuze project ‘Horizon 2025’ wil de provincie West-Vlaanderen, samen met Westtoer (de toeristische dienst) een netwerk van landschapsobservatiepunten in de vorm van uitkijktorens en belevingsplatformen opbouwen in de West-Vlaamse regio.
Werd intussen al gerealiseerd aan de kustlijn: de Warandetoren in Middelkerke. Lees de promo mee: ‘Met zijn lange gebogen sprieten, verwijzend naar het typische helmgras, is de Warandetoren een opvallende en ranke verschijning. Vanop de basis (7 meter) krijg je een mooi uitzicht op de Warandeduinen, een heel waardevol natuurgebied met bijzondere planten en dieren. Wie tot boven klimt (20 meter) wordt beloond met een fantastisch zicht op Middelkerke en Westende, de uitgestrekte polders en uiteraard de zee …. De stalen constructie werd gebouwd bovenop de restanten van de oude watertoren. Die verdween maar zijn oorspronkelijke functie niet. Nog altijd wordt van hieruit een groot deel van Middelkerke van drinkwater voorzien.’ De toren is een ontwerp van Architecten Delobelle.
Staat nog in de steigers: een Uitkijkplatform in De Panne. Die gemeente zal dat project realiseren in de duinen. ‘Dit wordt meteen ook het meest westelijke uitkijkpunt van België. Het nieuwe uitkijkpunt zal een adembenemend 360° zicht bieden over het natuurreservaat De Westhoek, het verdere hinterland en de zee.’ Ontwerp: Studio MOTO i.s.m. stabiliteitsbureau Mouton.
En in Koksijde komt een Uitkijktoren. ‘Het gemeentebestuur plant om de onthaalvoorzieningen op de top van de Hoge Blekker – met zijn 33 meter de hoogste duin van de Vlaamse Kust – te optimaliseren en aan te vullen met een belevingsvolle uitkijktoren. Deze strategisch gelegen eye-catcher van circa 20 meter hoogte zal een uniek 360° zicht garanderen van de kustlijn, over de duingebieden tot in het achterland.’ Ontwerp: Next Architects i.s.m. ingenieursbureau Miebach.
Bij ‘Vuurtoren / Uitkijktoren’ liep het allemaal iets moeilijker, en daar speelde het NIMBY (Not In My Back Yard, red.)-effect mee. De toren was eerst gepland op het uiteinde van de dijk in Wenduine, deelgemeente De Haan, maar daar kwam zwaar protest tegen van de bewoners van het appartementsblok op die plek. Er verschenen pamfletten op de ramen met volgende Trumpiaanse waarschuwingen:
‘NEE tegen deze illegale uitkijktoren’
‘Wist u dat de gemeente De Haan en Westtoer van plan zijn om een 16 meter hoge toren zonder enige vergunning te bouwen op een van de rustigste plekjes op onze dijk?’
‘Dat de maximale toegelaten bouwhoogte op de dijk 3 meter is?’
‘Dat aan dit ‘kunstwerk’ 400.000 euro belastingsgeld wordt gespendeerd, waarvan minstens 100.000 euro uit de gemeentekas komt?’
‘Help ons dit gedrocht van de dijk te houden en laat je stem horen bij de gemeente’.
Vissersweg naar de zee
De gemeente zwichtte. In de plaats staat er nu een gigantisch houten chalet voor de surfers en kiters die er de zee onveilig maken. Eerst werd nog overwogen om de toren te verplaatsen naar de andere kant van de dijk, maar ook dat werd geschrapt, en toen kwam Vosseslag in the picture. Vosseslag is een vroegere wijk van Klemskerke, dat nu deelgemeente is van De Haan, en was de verbindingsroute van de vissers van Klemskerke naar de zee. Nu is Vosseslag vooral een vakantiedorp. Een ander aantrekkingspunt vormen de terreinen van de Koninklijke Golfclub Oostende, tussen De Haan en Bredene, met Vosseslag als epicentrum. Als je op de Vuurtoren / Uitkijktoren staat, na het bestijgen van de 56 fraai ontworpen trappen, krijg je een succulent zicht op al die golfbanen, op de zee en het hinterland, waar je ouders met kinderwagens en oudjes met een rollator zich de weg naar zee zien opduwen.
Vuurtoren / Uitkijktoren is een situatie-installatie, dus geen Sorry, knipoogt Bijl bij de officieuze opening, want door corona ging de officiële opening op 10 november niet door. Aanwezig dus: drie man en een paardenkop, onder wie ondergetekende als enige journalist. En zelfs dan loopt het nog mis, want het constructiebedrijf Moker, dat het hele werk fysiek construeerde, staat tot ongenoegen van Bijl nergens vermeld op de instruerende borden voor het publiek. En die zijn dan ook nog eens verkeerd geplaatst, met de rug naar de straat. Maar dat zou in orde gebracht worden.
En zo zie je hoe aan die Belgische kust, met zijn Atlantik Wall van appartementsgebouwen, toch wel mooie dingen ontstaan. Zelfs in Knokke, waar nu al een tijdje een paviljoen van John Körmeling prijkt. Het is de Hoofdredderspost, een ontwerp van de Nederlandse kunstenaar John Körmeling, die in het oog springt, niet alleen door de knalgele kleur, maar ook door de ronde vorm van het gebouw en het uitzicht. Ook de gebruikte technieken zijn uniek en gelijkaardig aan die bij het bouwen van een boorplatform. Het gebouw staat op het strand, ter hoogte van het Lichttorenplein.
John Körmeling maakte al veel van dergelijke eyecatchers: het artiestenpaviljoen in het Middelheimmuseum in Antwerpen, het Draaiend Huis op de Hasseltrotonde in Tilburg, Het paviljoen voor de vogelaars op het Nederlandse eiland Texel, dat boven de duinen lijkt te zweven.
En Bijl meets Körmeling: vorig jaar maakte hij een Sorry-installatie met een bronzen zeemeeuw in het Zwin Natuurpark in Knokke. Sorry staat voor Bijl als de bekentenis dat hij een kunstenaar is die ook grappige, relativerende en ironiserende dingen kan maken. Die meeuw was een tijdelijke installatie, de Vuurtoren / Uitkijktoren is permanent. En wat voor een.