Paulo Monteiro toont voor zijn eerste tentoonstelling in Zeno X Gallery schilderijen, muurobjecten en sculpturen. De ruimte errond is voor hem even belangrijk als het werk zelf. Hoe definiëren we iets ten opzichte van het andere? Wanneer spreken we over binnen of buiten en waar ligt de grens? Monteiro maakt variaties en tast mogelijkheden af. Zijn werken komen pas geheel tot hun recht in samenhang met elkaar en de ruimte.
Bij het betreden van de ruimte in Zeno X Gallery valt meteen op hoe liggende sculpturen bewegingen in de ruimte suggereren. Ze doen denken aan geabstraheerde lichamen die sierlijk en vreugdevol bewegen. De sculpturen vormen een krachtige, diagonale lijn in de ruimte die uitmondt in een verticale zilverkleurige wandsculptuur. Doordat de wandsculptuur onderaan splitst, insinueert ook die beweging. De in São Paulo wonende en werkende kunstenaar Paulo Monteiro (°1961) volgt klassiek ballet en zijn zus is choreograaf. De affiniteit met dans is voelbaar in zijn werk en ook beweging oproepen vormt een belangrijk aspect. Hoewel zijn sculpturen een flexibel en plooibaar uiterlijk hebben, zijn ze gemaakt uit brons of aluminium. Voor de liggende sculpturen vertrekt hij steeds van een cilindervormige blok klei. “Ik snijd telkens een horizontale en verticale inkeping en leg de klei neer wat voor variërende vormen zorgt”, verduidelijk Monteiro. Het resultaat wordt afgegoten in brons. Kneden, snijden en buigen zijn terugkerende processen in zijn sculpturen. Evenwicht en zwaartekracht beïnvloeden het resultaat. “Ik zoek graag toevalligheden op.”
Monteiro maakt ook reeksen van kleine wandsculpturen, waarbij hij zijn duim een aantal keren afdrukt in de klei, afgiet in brons en beschildert met olieverf. “Aanvankelijk maakte ik enkel wandsculpturen, daarna plaatste ik ook werk zonder sokkel op de grond. Na verloop van tijd ontstond er een wisselwerking tussen beiden.”
Monteiro toont ook schilderijen, een medium waarin hij al het langste werkt als kunstenaar. In zijn schilderijen speelt hij vlakken, lijnen en ellipsen tegenover elkaar uit. Deze vormen keren ook terug in zijn sculpturen. Hij zet lichte en donkere tinten van eenzelfde kleur naast elkaar, maar ook felle contrasten, zoals blauw, roze en oranje. De kleuren mengen zich niet, maar aan de overgangen vormen zich randen van opgehoopte verf. Zichtbare penseelstreken en oneffen beschilderde doeken benadrukken de materialiteit van de schilderijen. De lijnen en vlakken zijn onvolmaakt en bevatten sporen van fouten of aarzelingen. Met een lijn breekt hij een gekleurd vlak, suggereert hij een horizon of flirt hij met de rand van een doek. “De rand bepaalt het einde van het werk”, zegt Monteiro. “Door die te benadrukken, hoop ik dat de blik van de kijker daar blijft hangen en de kijkervaring vertraagt.”
Toenadering
Of Monteiro nu schilderijen of sculpturen maakt, zijn werk is steeds een dialoog tussen de twee- en driedimensionale ruimte. Hij werkt graag in serie en herhaalt telkens eenzelfde werkwijze met kleine variaties in vorm of compositie. Monteiro presenteert zijn werk niet als individuele objecten, maar in relatie tot elkaar. Hij groepeert werken tot ze een interessante verbinding aangaan met elkaar en de ruimte. Ieder werk is evenwaardig, onafhankelijk van de grootte, het medium of de presentatiewijze. “De afstand tussen de werken, bepaalt hoe we de objecten ervaren”, vertelt Monteiro. “Ook de kleur van ieder werk, heeft invloed op hoe we de afstand ervaren.” Een mooi voorbeeld hiervan is een wand met twee sculpturen die elk een ruimtelijke lijn vormen met daarnaast een rode, roze en ecru duimsculptuur. “Het werk heeft duidelijk afgetekende grenzen toch verandert het ook de ruimte errond”, stelt hij. “Afstanden hebben een volume dus ook een binnen en een buiten. Het volume van de afstand verandert voortdurend als we ons verplaatsen.” ‘The Empty Side’ titelt de tentoonstelling, wat een referentie is aan de ruimte rond het werk. “Kunst vult de ruimte, terwijl ik ook wil wijzen op de leegte. We hebben de leegte nodig om als mens genereuzer te zijn. Ik hoop dat de kijker evenveel aandacht vestigt op het werk als op de leegte errond.”
“Ik bevraag de relatie tussen binnen en buiten en datgene wat zich daartussen bevindt,” aldus Monteiro. “Het is een complex gegeven dat mij bezighoudt.” Hij toont een doek waarop twee gebogen vlakken van elkaar gescheiden zijn door een vlak in een net iets andere tint. De randen van de gebogen vlakken bestaan uit een ophoping van verf en vormen een grens. Er ontstaat een voortdurende wisselwerking tussen binnen of buiten, boven of onder. “Wat is de andere kant en kan ik die proberen te begrijpen? Ik vind het een belangrijke vraag omdat we met zo veel verschillende soorten mensen samenleven. We moeten een weg vinden om met elkaar om te gaan. Elkaar leren begrijpen, is een manier om toenadering te zoeken.”
