In de komkommertijd deze zomer verscheen er een artikel en twee opiniestukken in De Standaard over ideeën die zouden leven in Brussel omtrent samenwerking of zelfs fusie tussen M HKA, KMSKA en Mu.ZEE. In de beeldende kunstsector wordt perplex gereageerd op dit schimmenspel. De dynamiek van KMSKA en M HKA is totaal verschillend en de sector vindt het daarom geen goed idee hen te laten fuseren, maar schrijft dat de twee musea het verdienen om naast elkaar te blijven bestaan en elkaar te versterken.
De vraag naar een antwoord uit de sector op de plannen kwam er eerst uit artistieke hoek, maar uiteindelijk waren het een aantal galeries uit het Antwerpse die de pen ter hand namen en een open brief formuleerden aan minister Jan Jambon. De brief werd gepubliceerd door de BUP, de Vereniging van Belgische moderne en hedendaagse kunstgaleries, en is in zijn geheel hieronder te lezen
U kan hem ondertekenen via deze link: www.secure.avaaz.org
Hij is onder meer ondertekend door:
Luc Tuymans, kunstenaar
Adriaan Raemdonck, Galerie De Zwarte Panter
Sofie Van de Velde, Gallery Sofie Van de Velde
Frank Demaegd, Zeno X Gallery
Tim Van Laere, Tim Van Laere Gallery
Frederick Keteleer, Keteleer Gallery
Jason Poirier dit Caulier, PLUS-ONE Gallery
Sarah Vanwelden, Newchild Gallery
Guillaume Bijl, kunstenaar
Rinus Van de Velde, kunstenaar
Otobong Nkanga , kunstenaar
Volledige brief:
Antwerpen, 15 september 2022
Rumour has it
Elk museum is een micro- én macrokosmos op zich. Ze hebben elk hun eigen habitat, trekken verwante galeries en horecazaken naar hun omgeving, hebben elk een eigen cachet en renommee. Ze trekken ook hun eigen publiek aan. Talloos zijn de woonbuurten die opfleurden omdat een museum er vestigde.
In het geval van Antwerpen, de grootste stad in Vlaanderen, is dat niet anders: het Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA) en het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) zorgden beide voor een boost in de wijk Zuid. Het KMSKA deed dat sinds de opening in 1890 voor de buurt rond de Leopold De Waelplaats, het M HKA deed dat voor de Vlaamse en Waalse Kaai sinds zijn opening in 1987. Beide kunsttempels liggen nog geen 400 meter van elkaar, ook het Fotomuseum (FOMU) is nabij. Samen vormen ze een soort van kunsteiland, zoals we dat ook in andere steden kennen, denk bijvoorbeeld aan het Museumsquartier in Wenen, de museumbuurt in Rotterdam-Zuid enzovoorts. Allemaal werken ze samen, maar met een eigen autonomie, zo belangrijk voor de diverse functies die ze uitoefenen.
Rumour has it: er borrelen hardnekkige geruchten en signalen naar boven vanuit de Vlaamse overheid dat het M HKA zou moeten fuseren met het KMSKA en zelfs met Mu.ZEE Oostende. Vanuit de sector: de musea zelf, de galeries, kunstencentra en kunstenaars wordt daar enigszins perplex op gereageerd.
Antwerpen, en bij uitbreiding Vlaanderen, verdient een vaste, zelfstandige, museale plek voor hedendaagse beeldende kunst. Het woord ‘museum’ is daarbij cruciaal, ook al zijn hedendaagse kunstmusea in de eerste plaats kunstinstellingen. Het nieuwe museum kan een verzamelplek zijn waar de vaste collectie en het archief op actieve wijze worden beheerd. Het kan een tentoonstellingsplek zijn waar beeldende kunstenaars beslissende stappen kunnen zetten in hun carrière. Het kan ook een ontmoetingsplek zijn waar kunstenaars en publiek met elkaar in dialoog gaan. Waar zowel projecten voor een breed publiek als spannende experimenten kunnen opgebouwd worden. Het kan een debatplek zijn voor discussie, panelgesprekken, artistieke ontmoetingen en dies meer.
Het KMSKA heeft een heel andere dynamiek. Het toont, conserveert, verzamelt en bestudeert artefacten van ‘oude’ kunstenaars, met een sterke zin voor historiek, esthetiek (‘Schone Kunsten’) en onderzoek, wat een heel andere benadering vergt, ook qua publieksbenadering. Twee dergelijke instellingen in elkaar schuiven biedt geen meerwaarde, het gevaar voor overbelasting en het leggen van verkeerde focussen is groot.
Het M HKA en het KMSKA hebben elk hun eigen internationale reputatie, die elkaar in weinig of niet overlappen. Beide instellingen zitten in een transitie: het KMSKA heropent op 24 september na elf jaar renovatie, het M HKA staat op de drempel van een nieuw gebouw waarvoor binnenkort een tweede architectuurwedstrijd geopend wordt.
Het is belangrijk dat de Vlaamse Gemeenschap een doordachte keuze maakt en de twee musea in hun eigenheid bewaart. Zo staat het overigens ook in het Vlaamse Regeerakkoord van 2019: “Om de internationale ambities van KMSKA waar te maken zal de Vlaamse regering na heropening ook extra investeren in de werking van dit museum. Ook het M HKA in Antwerpen zit in een traject naar een nieuw gebouw op de site Zuidersluis/Hof van Beroep. Tijdens deze regeerperiode zetten we de nodige stappen om tegen het einde van de regeerperiode ook effectief aan het bouwen te zijn.” En uit de strategische visienota cultureel erfgoed Vlaanderen in 2021: “Het KMSKA en M HKA zijn omwille van hun internationale reikwijdte en schaalgrootte aangeduid als cultureel-erfgoedinstelling. Om hun werking verder te verrijken en verdiepen, is er nood aan een specifieke ondersteuning en permanente afstemming.”
Rumour has it: de nieuwe denkpiste van de Vlaamse Gemeenschap verontrust de sector beeldende kunst. Ze duidt op een sluipende bureaucratisering en niet op een dynamisch beleid waarin de beide instellingen hun eigen weg kunnen gaan, met opportuniteiten voor tijdelijke en gerichte samenwerking op diverse niveaus, elk vanuit hun eigen autonomie. Galeries weten uit ervaring dat ‘krampachtig samenvoegen van associaties een eindresultaat geeft dat vis noch vlees is en waarbij de doelgroepen waarvoor deze associaties zijn opgezet zich niet meer betrokken, aangesproken voelen.’
Overigens verdienen ook die andere hedendaagse kunstinstellingen, verbonden aan de Vlaamse overheid of aan een stedelijk beleid (S.M.A.K. Gent, Middelheimmuseum Antwerpen, Mu.ZEE Oostende, Roger Raveel Museum), het om hun rol te kunnen spelen. Dat is alleen maar verrijkend en versterkend. Maar een schimmige relatie tussen KMSKA en M HKA is allerminst wenselijk. Geef hun de troeven om vanuit hun eigen positie elk een eigen profiel en hun eigen skills op te bouwen, waarmee ze elkaar nadien kunnen versterken.
BUP, www.bup-galleries.be, en Kunstenaars
