Caroline Dumalin is ontslagen als artistiek directeur bij de vzw AIR, die samen met de vzw Studio Start kunstenaars ateliers en residenties aanbiedt in Antwerpen onder de naam AAIR. Volgens vakbondsman Robrecht Vanderbeeken (ABVV-ACOD Cultuur) is het ontslag een wraakneming op een klokkenluider door de voorzitter van de vzw AIR, met name voorzitter Olivier Onghena (advocaat) 1. Feit is dat de sfeer bij de vzw van kunstenaar en initiatiefnemer Philip Huyghe al langer verziekt is. Uiteindelijk onderzocht de Vlaamse Ombudsdienst zelf de klachten over wanbeheer en grensoverschrijdend gedrag 2.
De Vlaamse Ombudsdienst kon na gesprekken begin mei de standpunten niet verzoenen en spreekt in zijn rapport ‘van een ongezonde situatie op het vlak van bestuur en personeel, door verschillende getuigen teruggebracht tot de zeer vele interacties met de voorzitter van de raad van bestuur van AIR Antwerpen.’ De Ombudsdienst heeft het over ‘een ernstige en acute situatie waarbij telkens nieuwe escalaties opduiken. Dit komt de werking, de samenwerking, de gezondheid van alle betrokkenen, en de toekomst van de organisatie(s) in geen geval ten goede.’
Het rapport geeft ook een zogezegd terreinsignaal aan de subsidiërende overheden van de Antwerpse vzw’s Artists In Residence (AIR Antwerpen) en Studio Start, respectievelijk de Vlaamse Gemeenschap en de stad Antwerpen.
De vzw AIR kreeg een werkingssubsidie onder het Kunstendecreet voor de periode 2017-2021 en moet voor 1 december een aanvraag indienen om vanaf 2022 een nieuwe subsidie voor vijf jaar van de Vlaamse Gemeenschap te bekomen. De stad Antwerpen, dat de belangrijkste subsidieverstrekker is van de vzw Studio Start, sloot een betoelagingsovereenkomst af waarin sprake is van ‘een samenwerkingsverband voortvloeiend uit synergie tussen de twee vzw’s’. De overeenkomst ziet op de lange termijn een nieuwe organisatie ontstaan met een meerwaarde op lokaal en (inter)nationaal vlak. Maar, zo stelt het rapport van de Vlaamse Ombudsman, het werkingsverslag van AIR Antwerpen heeft het niet zozeer over samenwerken, maar wel over opslorping, als het al tien jaar bestaande doel van een fusie ter sprake komt. ‘Dit wordt ondersteund door een beslissing van de algemene vergadering van AIR Antwerpen van 25 maart 2020 (BS 2 juli 2020) waarmee AIR Antwerpen zich de kortere naam AAIR (van het samenwerkingsverband) heeft toegemeten.’ Volgens het rapport zijn de synergieën aanzienlijk gekrompen en zelfs mogelijk verdwenen door spanningen op bestuurlijk vlak, die doorwerken op de zes personeelsleden. ‘Daarenboven bestaat er duidelijk een verschillend idee over de eenmaking. Daardoor lijkt een samenvloeiing of zelfs een verdere samenwerking verder dan ooit.’
Over het werkingsverslag van de vzw AIR aan de Vlaamse Gemeenschap maakt de Vlaamse ombudsdienst nog wat pertinente bemerkingen. Zo ontbreekt in het verslag elke verwijzing naar de malaise op personeelsvlak. Bovendien nemen de stellers van het werkingsverslag het niet zo nauw met de eisen van goed bestuur: ze vermelden vijf bestuurders met naam, op een moment dat twee onder hen al ontslag genomen hebben uit onvrede met de gang van zaken bij de vzw AIR.
Personeelsverloop en ziekte-uitval
De eerste klachten van personeelsleden liepen bij de Genderkamer van de Vlaamse Ombudsdienst binnen in de loop van 2020. De verzoekers klaagden over machtsmisbruik, grensoverschrijdend gedrag, spanningen, een ongezond werkklimaat en inbreuken op de principes van good cultural governance. Op basis van de klachten werd in oktober 2020 een externe preventieadviseur aangesteld om een risicoanalyse op te maken. Ook deze analyse heeft het over voortdurende en ongezonde spanningen, maar uiteindelijk verbeterde de situatie niet door de interventie van de preventieadviseur. Het aanhoudende ongezonde klimaat op de werkvloer leidt tot een grote ziekte-uitval en een groot verloop bij het personeel. Daarop heeft de Genderkamer van de Vlaamse Ombudsdienst het dossier zelf in handen genomen.
De voorzitter van de raad van bestuur, Mr. Olivier Onghena, liet aan de telefoon weten dat hij ons hierover niet te woord kon staan. De ontslagen Caroline Dumalin werd in het voorjaar van 2020 aangesteld als artistiek directeur van AIR/AAIR. Zij was voor die tijd aan de slag als curator bij WIELS, het centrum voor hedendaagse kunst in Brussel. Bij Wiels was ze ook enige jaren verantwoordelijk voor de kunstenaarsresidenties.
Eric Bracke
Bronnen:
(1) cultuurkameraad.be: Bestuur AIR Antwerpen ontslaat klokkenluider
(2) Rapport Vlaamse Ombudsdienst 12 mei: ‘Werkingssubsidie Kunstendecreet, Terreinsignaal Artist in Residence Antwerpen.’
