Het Topstukkenfonds van de Vlaamse Gemeenschap heeft voor de som van 234.000 euro ‘Studie van een oude man met baard in profiel naar links’ aangekocht, een zogeheten ‘tronie’ geschilderd door Antoon van Dyck (1599-1641). Van Dyck was nauwelijks twintig toen hij deze studie naar levend model maakte in het atelier van zijn leermeester Peter Paul Rubens. Het werk - 30 bij 40 centimeter groot - is afkomstig uit Frans privé-bezit en werd aangekocht bij de Londense kunsthandel Agnew’s. Die bood de studiekop vorig jaar aan op de kunst- en antiekbeurs TEFAF in Maastricht. Daar werd het werk opgemerkt door conservator Nico Van Hout en directeur Manfred Sellink, beiden van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen KMSKA.
In de studiekop - die Van Dyck gebruikte in een figuur onderaan in zijn beroemde ‘Doornenkroning' (1618-’20, Prado Madrid) - toont de jonge schilder zijn vroeg meesterschap en scherp observatievermogen, op een moment dat andere kunstenaars nog volop in hun leerproces zitten. Dit komt vooral tot uiting in de vlugge, zwierige penseeltrekken waarmee hij de witte halsdoek vormgeeft en de manier waarop hij met grijsblauwe verf de jukbeenderen van de man accentueert. Meesterschap in zakformaat van een vroegrijp talent.
Vermoedelijk maakte dit hoofd deel uit van een blad waarop Van Dyck meerdere studiekoppen schilderde. Al vroeg is dat vel verknipt, waarna deze studiekop afzonderlijk op paneel werd geplakt. De driehoek van het papier is duidelijk zichtbaar op het schilderij: de onderkant van de jas en de donkere partijen links en recht van het hoofd zijn latere toevoegingen en niet van de hand van Van Dyck.
Openbare verzamelingen in Vlaanderen bezitten uitzonderlijk weinig voorbeelden die het creatief proces van Van Dyck illustreren. Ook in de collectie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen KMSKA ontbrak dergelijk werk. Het voldeed dan ook de criteria “zeldzaam en onmisbaar”, die van doorslaggevend belang waren om het door het Topstukkenfonds te laten aankopen. Het werk zal een belangrijke plaats krijgen in het heringerichte KMSKA, waarvan de heropening gepland is voor 2019.
Tot en met juni wordt de aanwinst getoond in het Gulden Kabinet van Museum Rockoxhuis in Antwerpen.
(ER)
